Πέμπτη 24 Αυγούστου 2023

Χίος, Αύγουστος 2023

Χίος.
Νησί του ΒΑ Αιγαίου, το πέμπτο μεγαλύτερο της Ελλάδος με έκταση 842 τετρ. χλμ. και μήκος 213 χλμ. 

Οι παλαιότεροι μύθοι αναφέρουν ότι το όνομα «Χίος» προέρχεται από τη Χιόνη που σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν νύμφη και κόρη του Οινοπίωνα. Σύμφωνα με την παράδοση, ο πρώτος κάτοικος και βασιλιάς του νησιού ήταν ο Οινοπίων, γιος του Διονύσου και της Αριάδνης, ο οποίος ήρθε από την Κρήτη στο νοτιότερο άκρο της Χίου και έμαθε στους κατοίκους του νησιού το εμπόριο, τη θάλασσα και το πώς να καλλιεργούν τα αμπέλια. 

Με τον Οινοπίωνα συνδέεται και ο μύθος του Ωρίωνα, του διασημότερου μυθικού ήρωα της Χίου. Ο Ωρίων ήταν γιος του Θεού Ποσειδώνα και της Ευρυάλης, κόρης του Μίνωα. Ήταν επίσης γίγαντας και περίφημος κυνηγός. Ο Ωρίων αγάπησε την κόρη του Οινοπίωνα, Μερόπη, της οποίας το χέρι ζήτησε από τον πατέρα της... και μπήκε σε περιπέτειες!

Εκτός από τη Χιόνη, την πατρότητα της Χίου διεκδικεί και άλλο μυθικό πρόσωπο, ο Χίος, γιος του Ωκεανού ή του Ποσειδώνα, που ονομάστηκε έτσι επειδή κατά τη γέννησή του έπεσε πολύ χιόνι. Κατά τον ιστορικό - γεωγράφο Ισίδωρο, οι Σύροι αποκαλούσαν Χίο τη μαστίχα. Ο γεωγράφος Όλφερτ Ντάπερ (1636 -1689) λέει ότι Chia σημαίνει όφις στη συριακή γλώσσα, εξ ου και το άλλο όνομα της Χίου, Οφιούσα λόγω των πολλών φιδιών.

Οι αρχαίοι την έλεγαν και Πιτυούσα λόγω των πολλών πεύκων, Αριούσα από το δέντρο «αριών» είδος δρυός – πρίνου των αρχαίων, η Κίος ή Κέως του Ομήρου, η Αιθάλη του Πλίνιου, η Αρέθουσα του ιταλού Ruberto Valentino, η Χίος των σύγχρονων και μάλιστα μυροβόλος – όχι μόνο λόγω της ξακουστής Μαστίχας της αλλά και του ντόπιου μανταρινιού Citrus deliciose tenore.

Ίσως ή πατρίδα του Ομήρου «Η καταγωγή του φαίνεται πως ήταν από την Ιωνία και θρυλείται ότι επτά πόλεις ερίζουν για την καταγωγή του, με επικρατέστερες τη Σμύρνη και τη Χίο ίσως η πατρίδα του Χριστόφορου Κολόμβου… αλλά σίγουρα το νησί που γεννήθηκε στις 5-2-1919 ο Ανδρέας Παπανδρέου και στις 29-07-1925 ο Μίκης Θεοδωράκης. Στις 10-09-1938 γεννήθηκε στον Βροντάδο ο Σταμάτης Κριμιζής. Πατρίδα επίσης του Νεοφύτου Βάμβα και τόπος καταγωγής του Αδαμάντιου Κοραή, Ανδρέα Συγγρού και Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου


Πρώτοι προϊστορικοί κάτοικοί της ήταν οι Πελασγοί (Στράβων «Χίοι οικιστές εαυτών Πελασγούς γασι τους εκ της Θετταλίας», οι Κάρες, οι Λέλεγες και οι Άβαντες.

6000-5000 π.Χ. βρέθηκαν ίχνη κατοίκησης στα σπήλαια στο Άγιο Γάλας (βόρεια).
6000-2000 π.Χ. ίχνη κατοίκησης στον Εμπορειό (νότια). 
1600-1100 π.Χ. ευημερεί Μυκηναϊκός οικισμός στον Εμπορειό που εγκαταλείφθηκε ή καταστράφηκε. Στα μέσα του 11ου αιώνα π.Χ. ξεκινά ο εποικισμός της από τους Ίωνες κι εντάσσεται στο Πανιώνιον. Ο περίφημος «Αριούσιος Οίνος ταξιδεύει σε όλο τον γνωστό τότε κόσμο!
Τον 6ο π.Χ. αιώνα η Χίος είχε δημοκρατικό πολίτευμα παρόμοιο μ’ αυτό που είχε ιδρύσει ο Σόλων ο Αθηναίος.
Το 493 π.Χ. υποτάσσεται στους Πέρσες.
Το 479 π.Χ. οι Χιώτες επαναστατούν, ανακτούν την ανεξαρτησία τους και μετά τη μάχη και τη ναυμαχία της Μυκάλης γίνονται μέλος της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας μέχρι την ήττα των Αθηναίων στη Σικελία.
Το 366 π.χ. εντάσσεται στη Β’ Αθηναϊκή Συμμαχία.
Στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του η Χίος αναπτύσσει μία ανθηρή οικονομία. Στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας υποτάσσεται στους Ρωμαίους.
Το 88 π.Χ. κατά τους Μιθριδατικούς πολέμους υφίσταται φοβερή καταστροφή.
Στα βυζαντινά χρόνια η Χίος ανήκει διοικητικά στο Θέμα του Αιγαίου Πελάγους.
Απ’ το νησί περνούν για μικρά χρονικά διαστήματα Σαρακηνοί του Χάνδακα, Τούρκοι (1090-1097), Βενετοί (1204 -1225), Γενουάτες (1261), Γενοβέζοι και Γάλλοι (1304) και πάλι Βυζαντινοί (1328).

Στις αρχές του 11ου αιώνα, μετά την ανάκτηση του ελέγχου της θάλασσας, ισχυρές βυζαντινές οικογένειες εγκαθίστανται στη Χίο. Η οικονομία της αναπτύσσεται και το λιμάνι της προσελκύει εμπόρους από τη δύση.
Στα τέλη του 11ου αιώνα οι Λατίνοι εμπορεύονται στα βυζαντινά λιμάνια με μειωμένους δασμούς. Το εμπόριο της Χίου περνάει στα χέρια των Βενετών, με αντάλλαγμα τη ναυτική προστασία.
Αργότερα ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος ανακτά την κυριαρχία στη Χίο και παραχωρεί τα προνόμια των Βενετών στους Γενοβέζους.
Οι Γενοβέζοι σταδιακά εδραιώνουν την κυριαρχία τους και μετά από μια περίοδο επιτροπείας από τους ηγεμόνες Zaccaria (1304-1329), καταλαμβάνουν το νησί το 1346.

Καθ' όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα η μαστίχα ήταν σημαντικό εξαγώγιμο προϊόν και βασική πηγή πλούτου για τους εκάστοτε κυρίαρχους της Χίου. Η ανάπτυξη των οικισμών στα νοτιόχωρα συνδέεται με τη συστηματική καλλιέργειά της.
Μέχρι τις αρχές του 14ου αιώνα η μαστίχα ήταν μονοπωλιακό προϊόν που απέδιδε μεγάλα κέρδη στο βυζαντινό κράτος από την εξαγωγή της. Ο Ανδρόνικος ο Β' Παλαιολόγος, με χρυσόβουλο του 1304, απάλλαξε τους Γενοβέζους από την καταβολή δασμών για όλα τα προϊόντα, εκτός από το αλάτι και τη μαστίχα.
Η εξασφάλιση του μονοπωλίου της μαστίχας αποτέλεσε κίνητρο για τον έλεγχο του νησιού από τους Zaccaria, που εδραίωσαν τη μονοπωλιακή εκμετάλλευσή της.

Οι Zaccaria ήταν από τις πλουσιότερες και ισχυρότερες οικογένειες της Γένοβας. Ο Fulcone Zaccaria είχε κερδίσει την προσωπική φιλία του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου. Το 1267 η Φώκαια εκχωρήθηκε στον γιο του, Manuele. Το 1275 ο άλλος γιος, Benedetto, παντρεύτηκε την αδελφή του Μιχαήλ Η' και προικίστηκε με την περιοχή του Δαμαλά (περιοχή της αρχαίας Τροιζήνας στην Πελοπόννησο) και το μονοπώλειο της στυπτηρίας.
Ο Benedetto Zaccaria, ο οποίος επιδιδόταν ήδη από το 1282 και στο εμπόριο μαστίχας, διαδέχτηκε το 1288 τον Manuele στην κυριαρχία της Φώκαιας.
Το 1304 ο Benedetto Zaccaria κατέλαβε τη Χίο, τη Σάμο, την Ικαρία και την Κω, που τις λυμαίνονταν οι πειρατές. Ο Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγος του παραχώρησε τη Χίο για δέκα χρόνια με τον όρο να κυματίζει στο νησί ο δικέφαλος αετός. Η παραχώρηση ανανεώθηκε τα έτη 1314, 1319 και 1324.
Στα χρόνια της ηγεμονίας του ο Benedetto Zaccaria εγκαταστάθηκε στη Χίο, ενίσχυσε τη ναυτική άμυνά της, οχύρωσε το Νεόκαστρο, σεβάστηκε τα δικαιώματα και την περιουσία της Νέας Μονής, συστηματοποίησε την παραγωγή και εμπορία της μαστίχας. Κυρίως όμως απελευθέρωσε τους πάροικους και θέσπισε το σύστημα των αποτρίτων, δηλαδή τους έδωσε την κυριότητα του ενός τρίτου των κτημάτων που καλλιεργούσαν έως τότε. Τους έδωσε ακόμη το μισό από τους καρπούς που παράγονταν στα υπόλοιπα δύο τρίτα του κτήματος του ηγεμόνα. Με τον τρόπο αυτόν πλούτιζε όχι μόνο ο ηγεμόνας αλλά και ο καλλιεργητής.
Μετά τον θάνατο του Bebedetto ανέλαβε ο γιος του, Βενέδικτος Β' Παλαιολόγος. Οι τελευταίοι των Zaccaria, οι γιοι του Βενέδικτου Β' Μαρτίνος και Βενέδικτος Γ', τον διαδέχτηκαν το 1314.
Το 1319 ο Μαρτίνος πήρε άδεια από τον Πάπα Ιωάννη ΚΒ' να εξάγει μαστίχα στην Αλεξάνδρεια παρά την απαγόρευση κάθε εμπορικής δραστηριότητας Λατίνων στην Αίγυπτο.

23 Ιουλίου 1319 Ναυμαχία της Χίου. Στόλος του τάγματος των Ιωαννιτών ιπποτών καταναυμαχεί τουρκικό στόλο του μπέη του Αϊδινίου.

Το 1320 ο Μαρτίνος εκδιώκει τον αδελφό του στον Δαμαλά και λίγο αργότερα προσεταιρίζεται τους ηγεμόνες της Δύσης, που τον ανακηρύσσουν βασιλιά το 1325. Επιβάλλει στους Χιώτες βαριά φορολογία και αγγαρείες, παραβιάζει συνεχώς τους όρους της αρχικής σύμβασης και εισπράττει μεγάλα έσοδα από τη μαστίχα και τις άλλες πλουτοπαραγωγικές πηγές του νησιού. Το 1329 ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Γ' Παλαιολόγος εκστρατεύει εναντίον του και θέτει τη Χίο ξανά υπό βυζαντινή κυριαρχία.

Το 1346 καταλαμβάνεται από τους Γενοβέζους και ουσιαστικά για δύο αιώνες διοικείται από τη Μαόνα μία ναυτιλιακή εταιρεία! 

Από το 1415 ήταν φόρου υποτελής στους Οθωμανούς.
Στις 15 Απριλίου 1566 ο τούρκος ναύαρχος Πιαλή πασάς κατέλαβε το νησί αμαχητί κι έδιωξε τους Γενοβέζους. Οι τούρκοι θα μείνουν στο νησί μέχρι το 1912, 346 χρόνια!      
1567 Παραχώρηση προνομίων στη Χίο.
1578 Δεύτερος Αχτναμές περί Χίου του σουλτάνου Σελήμ Β'.
1580 Διεύρυνση και κατοχύρωση των προνομίων.
1695 Έλληνες και Οθωμανοί συνεργάζονται για να αποτρέψουν βενετική κατάληψη Χίου.
1755 Ευνοϊκές ρυθμίσεις σε φορολογία και αυτοδιοίκηση.
1770 Ο Ορλόφ πυρπολεί τον οθωμανικό στόλο στο Τσεσμέ. Οι Χριστιανοί Χιώτες κατηγορούνται ως συνένοχοι.

Στις 28 Απριλίου του 1821 ο υδραίος Ιάκωβος Τομπάζης, αποβιβάζεται στο νησί αλλά οι Χιώτες αντιδρούν στην πρόταση του για ξεσηκωμό και τον διώχνουν.  
Στις 11 Μαρτίου 1822 μετά την απόβαση εκστρατευτικού σώματος Σαμιωτών, επαναστατούν. 


Στις 30 Μαρτίου 1822 ανήμερα της Μεγάλης Πέμπτης – και για αρκετές ημέρες στη συνέχεια – η Χίος, εκτός από τα Μαστιχοχώρια, καταστρέφεται. Από τους 117.000 χριστιανούς κατοίκους του νησιού, 42.000 σφαγιάστηκαν, 50.000 αιχμαλωτίστηκαν και πουλήθηκαν σκλάβοι και 23.000 διέφυγαν προς τις επαναστατημένες περιοχές της Ελλάδας και τη Δυτική Ευρώπη. 



«Την Τετάρτη 5 Απριλίου του 1822 ο διοικητής του νησιού Βαχίτ Πασάς βγάζει ανακοίνωση πως όσοι Χιώτες παραδώσουν τα όπλα τους και επιστρέψουν στην πόλη, θα αφεθούν ελεύθεροι (αμνηστία). Μάλιστα εξασφάλισαν οι Τούρκοι και επιστολή του φυλακισμένου Μητροπολίτη και των Δημογερόντων, η οποία ανέφερε τις ειλικρινείς προθέσεις των Τούρκων. Οι πρόξενοι της Αγγλίας, της Αυστρίας και της Γαλλίας ανέλαβαν να μεταφέρουν την πρόταση στους Χιώτες και να τους πείσουν. Οι Χιώτες εμπιστεύθηκαν τους πρόξενους και άρχισαν να επιστρέφουν και να παραδίδουν τα όπλα τους. Οι Τούρκοι αθέτησαν το λόγο τους και άρχισαν να σφάζουν όσους κατέβαιναν στην πόλη. Η μεγάλη σφαγή συνεχίστηκε και στην κεντρική Χίο (Βροντάδο, Πιτυός, Θυμιανά και μετά Βορειόχωρα). Στο ακρωτήρι του Κάβο Μελανιός, απέναντι από τα Ψαρά βρήκαν καταφύγιο περίπου 10.000 Χιώτες και περίμεναν τα ψαριανά πλοία να τους μεταφέρουν στα Ψαρά. Δυστυχώς όμως η μεγάλη θαλασσοταραχή τους στάθηκε εμπόδιο και σφαγιάσθηκαν σχεδόν όλοι από τους Τούρκους με απερίγραπτη λύσσα. Ήταν τόσο πολύ το αίμα των αθώων, που η θάλασσα «μελάνιασε» γύρω από τον κάβο και την παραλία.»

«Μεταξύ δέ τής οχλοβοής εκείνης η φρουρά μας επέπεσε μετ’ απαραμίλλου ενεργητικότητος, ταχύτητος καί γενναιότητος κατά τών απίστων γκιαούρων, τών οποίων τούς μέν ηλικιωμένους επέρασαν γενναιότατα εν στόματι μαχαίρας, παρομοίως καί τάς ηλικιωμένας γραίας, τήν δέ κινητήν περιουσίαν αυτών ελεηλάτησαν, λείαν ήτις ανήκει κατά τούς πολεμικούς νόμους εις ιδιοκτησίαν τών στρατιωτών, τάς δέ ωραίας κόρας των καί τούς τρυφερούς νεανίσκους των ηχμαλώτισαν, τό αίμα έρρευσε ποταμηδόν, η τέ αντίστασις τών απίστων καί γενναιότης τών πολεμήσαντων στρατιωτών μας ήσαν ανώτεραι περιγραφής.»



Τη νύχτα χωρίς φεγγάρι της 6ης προς την 7η Ιουνίου 1822 ο ψαριανός Κωνσταντίνος Κανάρης με τιμονιέρη στο πυρπολικό του τον Γιάννη Θεοφιλόπουλο, πυρπολεί και ανατινάζει την τουρκική ναυαρχίδα την ονομαζόμενη και «Μπουρλότα Σαϊμάζι» (το πλοίο που περιφρονεί τα πυρπολικά)! «Από το πλήρωμα και τους πολλούς επισκέπτες – λόγω της γιορτής της λήξης του Ραμαζανιού – των 2.286 νοματαίων που βρίσκονταν πάνω στην καπιτάνα, σώθηκαν μονάχα 200, καθώς βεβαιώνει ο προξενικός πράχτορας της Αυστρίας στη Νέα Έφεσσο, που έλαχε να βρίσκεται κείνη τη νύχτα σε μιά εγγλέζικη κορβέτα αραγμένη κάπως πιο απόμακρα από την αρμάδα.» (Δημήτρης Φωτιάδης - Κανάρης). Ανάμεσα στους νεκρούς ο τούρκος ναύαρχος Νασουχζαντέ Αλή Πασάς γνωστός και ως Καρά Αλή Πασάς αλλά κι αρκετοί Έλληνες αιχμάλωτοι στιβαγμένοι στα αμπάρια.






Την ίδια νύχτα ης 6ης προς την 7η Ιουνίου 1822 ο υδραίος Ανδρέας Πιπίνος δεν στερεώνει καλά το πυρπολικό του στο δίκροτο του Μπεκήρ Μπέη, την τούρκικη υποναυαρχίδα, οι ναύτες της οποίας κατάφεραν να το ξεκολλήσουν κι έσωσαν το πλοίο τους με σοβαρές όμως ζημιές που δεν του επέτρεψαν να λάβει μέρος σε επιχειρήσεις για αρκετές ημέρες.

(Σημείωση: Για να τιμήσει τα πληρώματα των δύο πυρπολικών, το Μινιστέριον των Ναυτικών (Υπουργείο Ναυτιλίας) πρότεινε στο Εκτελεστικόν (κυβέρνηση) να τους παρασημοφορήσει και να τους χορηγήσει εκτάσεις γης. Το Βουλευτικόν (Βουλή) ενέκρινε την πρόταση, η οποία όμως δεν υλοποιήθηκε ποτέ).

Από την επόμενη ημέρα, στις 7 Ιουνίου και μέχρι τον Αύγουστο του 1822, οι Τούρκοι – έξαλλοι – ολοκληρώνουν την καταστροφή του νησιού με την επίθεση τους στα Μαστιχοχώρια που είχαν γλυτώσει από την σφαγή του Μαρτίου γιατί τα προστάτευε η βαλιδέ σουλτάνα (η μητέρα του σουλτάνου) λόγω της παραγωγής της μαστίχας. Η Χίος έμοιαζε «με ένα απέραντο ερημωμένο σφαγείο», ενώ η θάλασσα αποτέλεσε τον υγρό τάφο πολλών θυμάτων που προσπάθησαν να ξεφύγουν από τους διώκτες τους. 

1824 Ο διοικητής της Χίου καλεί τους κατοίκους να επιστρέψουν στο νησί.
1827 Επανίδρυση Δημογεροντίας της Χίου
Στις 17 Οκτωβρίου 1827 ο Φαβιέρος επιχείρησε να ελευθερώσει το νησί χωρίς όμως επιτυχία.
1832 Επιστροφή της περιουσίας των Χίων
1840 Τανζιμάτ. Διακοπή μονοπωλίου μαστίχας

1850 Παγετός. Κατατρέφονται οι περισσότερες δεντροκαλλιέργειες
Το χειμώνα του 1850 ο Κάμπος θα πληγεί και πάλι. Ένας πρωτοφανής παγετός, που έμεινε γνωστός ως η «Καύτρα», έκαψε από την ρίζα όλα τα εσπεριδοειδή του Κάμπου. Η απώλεια ήταν τόσο μεγάλη ώστε όλοι οι κτηματίες θα σταματήσουν να ασχολούνται με τις επιχειρήσεις των εσπεριδοειδών.
Τότε όμως συντελέστηκε και μια καθοριστική αλλαγή στις καλλιέργειες. Ο Γιάννης Χωρέμης, διαπρεπής Χιώτης της διασποράς, έφερε - από την Ινδία - στον Κάμπο το μανταρίνι, το οποίο αντέχει σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. Σύντομα το περίφημο χιώτικο μανταρίνι έγινε γνωστό και κατέκτησε για ένα περίπου αιώνα τις αγορές.
1864 Περιστολή των δικαιωμάτων της Δημογεροντίας

Ο «Χαλασμός» της Χίου. Στις 22 Μαρτίου (3 Απριλίου με το νέο ημερολόγιο) 1881, ημέρα Κυριακή στις 13:40 ισχυρότατος σεισμός με εκτιμώμενο μέγεθος 7,3 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, σκοτώνει 3.612 ανθρώπους, τραυματίζει 7.866, αφήνει 27.000 αστέγους και προκαλεί ανυπολόγιστες καταστροφές κυρίως στη Νότια Χίο. 25 από τα 64 χωριά της Χίου καταστράφηκαν ολοσχερώς ενώ 17 ακόμη παρουσίασαν σημαντικές ζημιές. 

Στις 11 Νοεμβρίου 1912, κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων, μοίρα του ελληνικού στόλου φτάνει στη Χίο και ζητά την παράδοση του νησιού. Ο τούρκος στρατιωτικός διοικητής αντισυνταγματάρχης Ζιχνή Μπέης αρνείται αλλά μετά από αρκετές αποτυχημένες γι’ αυτόν μάχες, υπογράφει την παράδοση του νησιού στις Καρυές 40 ημέρες αργότερα στις 21 Δεκεμβρίου 1912.
Χρονικό της απελευθέρωσης της Χίου.

Το 1922 - 100 χρόνια μετά την καταστροφή της Χίου - η Μικρασιατική καταστροφή. 
Η Χίος δέχεται χιλιάδες πρόσφυγες. 
Στις 4 Μαΐου 1941 καταλαμβάνεται από τους Γερμανούς. 
Στις 10 Σεπτεμβρίου 1944, οι 200 περίπου Γερμανοί στρατιώτες που ήταν στη Χίο, πυρπόλησαν την οικία Καλουτά στη νότια προκυμαία για να καταστρέψουν τα αρχεία τους κι εγκατέλειψαν το νησί. (Σημείωση: Από την Αθήνα οι Γερμανοί έφυγαν στις 12 Οκτωβρίου 1944. Τα Δωδεκάνησα - που τότε ανήκαν στην Ιταλία - τα παρέδωσαν στη Σύμη ουσιαστικά στους Άγγλους την Τρίτη 8 Μαΐου 1945. Στην Κρήτη, η ναζιστική σημαία κατέβηκε στις 23 Μαΐου 1945 αλλά οι τελευταίοι Γερμανοί αποχώρησαν με το σύνολο των προσωπικών τους αντικειμένων σε αγγλικά πλοία, στις 12 Ιουνίου του 1945. Θυμίζω ότι η Γερμανία υπέγραψε στη Ρεμς της Γαλλίας την άνευ όρων παράδοσή της στις 7 Μαΐου 1945)! 

Αρχαιολογικοί χώροι
1. Δασκαλόπετρα, 
2. Αρχαιολογικός χώρος Εμποριού, 08:30-16:00 εκτός Τρίτης, εισιτήριο 3€ μειωμένο 2€ 
3. Ναός του Απόλλωνα στα Φανά, 
4. Ανάβατος, ο Μυστράς του Αιγαίου, 
5. Ρημόκαστρο. 


Οχυρωμένοι Μεσαιωνικοί Οικισμοί:

Οι Βίγλες – οι αρχαίες Φρυκτωρίες με τους φρυκτωρούς (φύλακες) και τους φρυκτούς (δαυλούς) – που υπάρχουν διάσπαρτες σε όλη την Χίο, ήταν παρατηρητήρια σημαντικά για το αμυντικό σύστημα του νησιού από τις αρχές του 11ου αιώνα έως και τις αρχές του 19ου αιώνα μ.Χ. Πρόκειται για κυλινδρικά κτήρια, (εκτός από τη Βίγλα Κουλά στο κάστρο της Χίου, η οποία είναι ημικυκλική) των 12 έως 20 μέτρων ύψους, με 15 μέτρα διάμετρο. Στο εσωτερικό τους, οι Βίγλες ήταν γεμάτες από μπάζα κατεδάφισης μέχρι τα 2/3 του ύψους τους. Αν ο Βιγλάτορας (παρατηρητής) έβλεπε ένα εχθρικό πλοίο ενημέρωνε τους άλλους βιγλάτορες ανάβοντας φωτιά τη νύχτα ή με σήματα καπνού τη μέρα έτσι ώστε οι κάτοικοι να έχουν χρόνο να προετοιμάσουν την άμυνά τους. Στο εσωτερικό της Βίγλας υπήρχαν ξύλα προκειμένου ο Βιγλάτορας να είναι ικανός να κάνει σήματα αμέσως. Οι βιγλάτορες είχαν ηλικία από 17-50 ετών και ήταν εκπαιδευμένοι στη χρήση των όπλων. Τους καθόριζαν σε κάθε βίγλα οι πρωτόγεροι των κοντινών χωριών. Είχαν καθήκον να κατοπτεύουν το θαλάσσιο ορίζοντα νύχτα και μέρα και να επισημαίνουν τα πλοία που έπλεαν προς την παραλία. Με διάφορα σήματα που μετέδιδε η μία βίγλα προς την άλλη, ειδοποιούσαν τη διοίκηση που είχε έδρα την πόλη, καθώς και τους διοικητές των λόχων εάν επρόκειτο για φιλικά ή εχθρικά πλοία. Επίσης με τα κατάλληλα σήματα ενημερώνονταν οι κάτοικοι των χωριών και κατέφευγαν για προστασία στα φρούρια ή στις κορυφές των βουνών. Η φρούρηση στις βίγλες κυρίως στις παράκτιες γίνονταν όλο το χρόνο μόνο τη μέρα και οι φρουροί ονομάζονταν μεροβίγλοι. Κατά τη θερινή περίοδο η φρούρηση γινόταν και τη νύχτα και οι φρουροί ονομάζονταν νυχτοβίγλοι.

Περισσότερες πληροφορίες για τις βίγλες (watchtowers), το «αλφάβητο» των σημάτων κλπ. στην πληρέστατη εργασία (2007-8) για τις Βίγλες της Χίου του σπουδαστή Δημήτρη Ψαλτάκη στο ΤΕΙ Πειραιά. 

Σε πολύ καλή κατάσταση είναι οι βίγλες…
38° 22.440'n  26° 08.303'e  Πύργος Κουλά (Κάστρο πόλης Χίου), κοντά στο χαμάμ.
38° 19.630'n  26° 09.436'e  Βίγλα Αγ. Ελένης (Θυμανιών) ανακατασκευασμένη όμως με σύγχρονα υλικά και με διαφορετικές διαστάσεις από τις πραγματικές.
38° 17.576'n  25° 55.159'e  Βίγλα Λιβάδι ή Λειβαδιάς (Μεστά).
38° 21.778'n  25° 59.303'e  Βίγλα Τραχηλιού (Λιθί).
38° 23.251'n  25° 59.055'e  Βίγλα Ελίντας (Αναβάτου), δεν φτάνει δρόμος.
38° 24.266'n  25° 57.731'e  Βίγλα Παχύ (Τηγάνι).

Εκτός από τα κάστρα στις διάφορες περιοχές της Χίου συναντάμε και πύργους, όπως ο πύργος των Δοτιών στο Πυργί, της Γριάς στα Καρδάμυλα, του Πυτιούς στα Κοίλα, ο Καμμένος πύργος στην πόλη, ο Γοτθικός στην περιοχή «Λίμνης», οι πύργοι στον Κάμπο και στα Καμπόχωρα. Πολλά απ’ αυτά τα κτίσματα υποδηλώνουν ένα γενικότερο αμυντικό κι οχυρωματικό σχεδιασμό που υπήρχε κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους στο νησί. 


Διαδικτυακές προτάσεις εκδρομών στη Χίο.
1. Μ. Μουνδών – Βολισσός – Αγ. Μαρκέλλα – Πυτιός. 
2. Κέραμος – Αγιάσματα – Αγ. Γάλας – Νενητούρια. 
3. Αρμόλια – Μεστά – Ολύμποι – Πυργί – Μουσείο Μαστίχας – Εμπορειός – Καλαμωτή 
4. Νέα Μονή – Ανάβατος – Ελίντα – Λιθί – Βέσσα – Αγ. Γεώργιος Συκούσης – Κάμπος (Citrus) 
5. Οινούσσα 
6. Ψαρά. Υπάρχουν καθημερινά δρομολόγια με το μικρό αλλά κλειστό φέρρυ PSARA GLORY από τη Χίο και τα Σαββατοκύριακα και την Τετάρτη από τη Βολισσό. Από Χίο το πλοίο κάνει περίπου 4 ώρες, ενώ από τη Βολισσό περίπου 1,5 ώρα. 
7. Μύλοι – Δασκαλόπετρα – Μνημείο Ψυχάρη – Μονή Μυρσινιδίου – Καρδάμυλα – Λαγκάδα
8. Μονοήμερο Σμύρνη 
9. Πόλη Χίου (Αρχαιολογικό Μουσείο – Βιβλιοθήκη Κοραή – Μητρόπολη – 1ο Γυμνάσιο – Κάστρο Χίου).

Η Ιστορία της Μαστίχας.



Ένας χαμηλός θάμνος με απλωμένα κλαριά και λυγισμένο κορμό, που μοιάζει λίγο με εκείνον του πεύκου, αποτελεί το σήμα κατατεθέν του νησιού. Ο μαστιχοφόρος σχίνος είναι το δεντράκι που «πληγώνουν» ή καλύτερα «κεντούν» οι Χιώτες και εκείνο «δακρύζει», προσφέροντας απλόχερα την πολύτιμη ρητίνη του. Το ευγενικό, ευωδιαστό, αλλά συνάμα πανάκριβο προϊόν παράγεται αποκλειστικά στη Χίο, καλλιεργείται από τον 1ο αιώνα μ.Χ. στο νησί και η παράδοση λέει πως οι σχίνοι άρχισαν να δακρύζουν, όταν μαρτύρησε ο Άγιος Ισίδωρος από τους Ρωμαίους. 

Eπιβιβαστήκαμε στο Νήσος Ρόδος της Hellenic Seaways θυγατρικής πλέον εταιρείας της Attica που ανήκουν και τα Blue Star Ferries, την Πέμπτη 24 Αυγούστου 2023 το απόγευμα. Αποπλεύσαμε από τον Πειραιά στις 20:25 με 25 λεπτά καθυστέρηση. Φτάσαμε στη Χίο - πρώτη επίσκεψή μας στο νησί - στις 04:00 το πρωί της Παρασκευής 25 Αυγούστου, νωρίτερα απ' την προβλεπόμενη ώρα άφιξης.

Να σημειώσω ότι οι ώρες ημέρας της 6 Ιουλίου ήταν 14 ώρες και 43 λεπτά ενώ της Παρασκευής 25 Αυγούστου 2023 - ανατολή ηλίου 06:48, δύση ηλίου 20:05 - 13 ώρες και 17 λεπτά.




Για τα ακτοπλοϊκά μας εισιτήρια πληρώσαμε για 2 άτομα x 82.50 σε 2κλινη εξωτερική καμπίνα κι ένα αυτοκίνητο 160 = 271 ευρώ x 2 = 542 ευρώ. Λόγω ασθενείας μετατρέψαμε τα εισιτήρια σε ανοιχτά. Όταν όμως επανήλθαμε για τέλος Αυγούστου, δεν μας βρήκαν καμπίνα - ανεξαρτήτως κατηγορίας - στο δρομολόγιο της επιστροφής από Χίο προς Πειραιά. Στο κεντρικό πρακτορείου της Blue Star Ferries στον Πειραιά, μας πρότειναν να κρατήσουμε τα ανοιχτά εισιτήρια - ισχύουν 3 χρόνια - και να πληρώσουμε να μας εκδώσουν νέα για την επιστροφή! Δεν το δέχτηκα και βγάλαμε τα εισιτήρια επιστροφής σε αριθμημένα αεροπορικά καθίσματα. Σύμφωνα με το πρακτορείο χάσαμε 59 ευρώ. Θεωρώ απαράδεκτο η εταιρεία που αδυνατεί να προσφέρει πληρωμένη υπηρεσία να μην επιστρέφει τα χρήματα ή έστω να μη δίνει κάποιο πιστωτικό σημείωμα με το ποσό της διαφοράς να το χρησιμοποιήσουμε σε επόμενο ταξίδι μας.

Τα δρομολόγιά μας...
Πειραιάς – Χίος, Πέμπτη 24-08 HS Νήσος Ρόδος 20:00. Άφιξη στη Χίο την επόμενη ημέρα στις 04:00 το πρωί.
Χίος - Πειραιάς, Παρασκευή 01-09 HS Νήσος Ρόδος 21:30. Ο απόπλους καθυστέρησε 15 λεπτά. 
Άφιξη στον Πειραιά το Σάββατο με καθυστέρηση 30 λεπτών. Ο καταπέλτης / μπουκαπόρτα κατέβηκε στις 07:00 κι εγώ βγήκα στην προβλήτα μετά από 1 ώρα κι ένα τέταρτο στις 08:15!

Για τη διαμονή μας προτιμήσαμε το πολύ καλό Αλμυρίκι στην παραλία Λιθίου. Ειχαμε κάνει κράτηση από τις 28 Μαρτίου 2023, 5 διανυκτερεύσεις για αρχές Ιουλίου αλλά λόγω ασθενείας το αναβάλαμε και επανήλθαμε στις 25 Αυγούστου 2023 με 2 επί πλέον διανυκτερεύσεις. Στο διάστημα αυτό δεν υπήρχε ελεύθερο δωμάτιο ίδιας κατηγορίας με την αρχική μας κράτηση και το αναβάθμισαν στη Junior Suite Ορχιδέα διατηρώντας την ίδια τιμή για τις 5 διανυκτερεύσεις. Πληρώσαμε 107,07 x 5 = 535,35 και 220 x 2 = 440 ευρώ. 
Συνολικά για 8 ημέρες / 7 διανυκτερεύσεις πληρώσαμε 975,35 ευρώ.
Την ημέρα της αναχώρησής μας μας πρόσφεραν δωρεάν καθυστερημένη αναχώρηση (late check out) μέχρι τις 13:30.

Για το φαγητό μας πληρώσαμε 203,70 ευρώ
Οι τιμές των μερίδων φαγητού στη Χίο ήταν αρκετά φθηνότερες από αυτές που πληρώσαμε κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μας διακοπών στη νότια Πελοπόννησο το 2022!

Τα περισσότερα στην ανατολική πλευρά του νησιού και σχεδόν όλα με τιμές λίτρου αμόλυβδης βενζίνης χαμηλότερες από αυτές των πρατηρίων της γειτονιάς μας στην Κηφισιά!
Συμπληρώσαμε 47,32 λίτρα x 1,995 ευρώ στη Revoil στη Βολισσό, 52,00 λίτρα x 1,948 ευρώ στην ΕΚΟ στον Βροντάδο, 32,09 λίτρα x στην Ελίν στο Θολοποτάμι και 41,77 x 1,987 ευρώ στην ΕΚΟ της οδού Τατοΐου στην Κηφισιά. Συνολικά για τα 1.002 χλμ που διανύσαμε στη Χίο, καταναλώσαμε 173,18 λίτρα απλής αμόλυβδης βενζίνης και πληρώσαμε 342 ευρώ.
Η μέση κατανάλωση του Jeep ήταν 17,28 λίτρα ανά 100 χλμ.

Άγιος Ισίδωρος Συκιάδας

Μας άρεσαν…
Οι 4 καλοδιατηρημένοι ανεμόμυλοι της Χίου στα Ταμπάκικα.
Το εκκλησάκι του Αγίου Ισιδώρου Συκιάδας στο ΒΑ τμήμα του νησιού.
Η παραλία Μαύρα Βόλια και η Φώκι δίπλα της με τα χρώματα της αυγής.
Οι αμμουδιές Λιθί, Αγία Δύναμη, Πραστιά - τις ημέρες που δεν είχε φύκια - κι οι βοτσαλιές Αυλωνιά, Γιόσωνας, Γλάροι. Στην Άννα άρεσε και η παραλία Κάτω Φανά.
Τα παραδοσιακά χωριά Μεστά, Ολύμποι, Πυργί.
Οι εικόνες από ψηλά του βράχου και του χωριού Ανάβατου που τραβήξαμε με το drone.
Η εικόνα της Βολισσού απ' το ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής στον απέναντι λόφο.
Τα θαλασσοδαρμένα βράχια στη φουρτουνιασμένη θάλασσα στη μέση της παραλίας του Αγίου Γεωργίου Κρασά.
Η παραλιακή ασφάλτινη διαδρομή, από Βροντάδο μέχρι Ναγό.
Η ασφάλτινες διαδρομές από Τηγάνι μέχρι Μετόχι κι από Αυγώνυμα μέχρι τη Νέα Μονή.
Η παραλιακές χωμάτινες διαδρομές από Τραχήλι μέχρι Μάναγρο το απόγευμα.
Το ηλιοβασίλεμα πάνω από το Τραχήλι.
Η μυρωδιά του θυμαριού σχεδόν σε όλο το νησί.
Το Μουσείο Μαστίχας.

Δεν μας άρεσαν…
Οι πολλές και μεγάλες σε έκταση καμένες πλαγιές με τις πολλές μαύρες πινελιές από απομεινάρια καρβουνιασμένων κορμών και κλαδιών.
Η εικόνα του «αρχαιολογικού χώρου» του Φαναίου Απόλλωνα με τις γκρίζες πέτρες σκόρπιες δεξιά κι αριστερά κι ένα κακόγουστο στέγαστρο στο ξωκλήσι των Αγίων Θεοδώρων.
Τα αναβατόρια στα ανηφορικά σοκάκια του Ανάβατου και η κλειστή πόρτα στο επάνω μέρος του οικισμού λόγω εργασιών στο τέλος Αυγούστου του 2023!
Τα 20 και πλέον λεπτά που περιμέναμε τον Νικόλα - τον ευγενέστατο κατά τα άλλα φύλακα του Αρχαιολογικού Χώρου Εμπορειού - να έρθει και να ανοίξει τις πόρτες!
Που δεν καταφέραμε να επισκεφτούμε το Σπήλαιο των Ολύμπων. Την 1η φορά ήταν κλειστό (Δευτέρα) την 2η είχε υπερβολικά πολύ κόσμο κι έπρεπε να περιμένουμε πάνω από 1.5 ώρα, την 3η και την 4η είχαν διακοπή ρεύματος!
Τα πολλά ερειπωμένα σπίτια μέσα στο κάστρο της Χίου.

Τα ασφυκτικά γεμάτα σαλόνια, οι διάδρομοι κι όλοι οι εσωτερικοί χώροι του πλοίου «Νήσος Ρόδος» στο δρομολόγιο της επιστροφής από Χίο προς Πειραιά το βράδυ της Παρασκευής 1 Σεπτεμβρίου 2023. Μία εικόνα που μας δυσφημεί στα μάτια των ξένων τουριστών, των πελατών της «βαριάς βιομηχανίας» μας!
Η άρνηση - 3 φορές - των καμαρότων να μας συνοδεύσουν στα αριθμημένα καθίσματά μας και να σηκώσουν εκείνοι τους τζαμπατζήδες που τα είχαν καταλάβει κι έκρυβαν επιμελώς  τους αριθμούς!
Η 1 ώρα και 20 λεπτά που εγώ περίμενα να βγω με το αυτοκίνητό μας από το γκαράζ του Νήσος Ρόδος κι η Άννα που περίμενε έξω στην προβλήτα στο λιμάνι του Πειραιά.
Τα χρήματα που δεν μας επέστρεψε η Blue Star Ferries για την καμπίνα που δεν υπήρχε διαθέσιμη και είχαμε πληρώσει στα ανοιχτά εισιτήριά μας.

Σ' αυτό το ταξίδι για τις φωτογραφίες χρησιμοποίησα τη Nikon D750 με τον ζουμ φακό 24-70mm της Tamron και τον ελαφρύτερο φακό των 20mm της Nikon. Την Nikon D7000 με τον τηλεφακό της Nikon τη χρησιμοποίησα μόνο στη Βολισσό. 

Τα περισσότερα βίντεο τα τράβηξα με την μικρή GoPro 7. Πολύ πιο σταθερά από τα αντίστοιχα των Nikon με τον βαρύ ζουμ φακό της Tamron αλλά με χειρότερη ποιότητα ήχου χωρίς εξωτερικό - προστατευόμενο από τον αέρα - μικρόφωνο. Βαρέθηκα πάλι - κακώς - να χρησιμοποιήσω τρίποδο.




Το drone με τρόμαξε όταν έχασε τις ρυθμίσεις του κι έδειχνε μία λευκή οθόνη καταστρέφοντας  τα βίντεο που προσπάθησα να τραβήξω στο Τραχήλι και στη Βολισσό. Το πρόβλημα διορθώθηκε την επόμενη πιέζοντας την ένδειξη Pro. Με αποζημίωσε όμως με τις εικόνες στον Ανάβατο και στα Μαύρα Βόλια. Μερικές από αυτές τις ενσωμάτωσα στο βίντεο που ακολουθεί.

Αν δεν ενδιαφέρεστε για τα σχόλιά μου και τις συντεταγμένες των περιοχών, πιέστε στην εικόνα που ακολουθεί να δείτε το βίντεό μας στο
YouTube. Επιλέξτε υψηλή ανάλυση (HD) 1080 και πλήρη οθόνη (full screen).

Ακολουθούν μέρη που εμείς βρήκαμε ενδιαφέροντα με συντεταγμένες και σχόλια.

38° 22.351'n  26° 08.303'e  Λιμάνι στην πόλη της Χίου. Μπροστά στο κάστρο.

Στο διαδίκτυο γράφουν προσοχή στη στάθμευση. Συνεχείς έλεγχοι και πρόστιμα από τις Αρχές. Κατά μήκος όλου του Κήπου υπάρχουν διαγραμμισμένες θέσεις στάθμευσης με εισιτήριο 1€ την ώρα από όλα τα περίπτερα.

38° 22.378'n  26° 08.069'e  χώρος στάθμευσης Μαρτύρων 12 μεταξύ κάστρου και κήπου Βρύση του Μελέκ Πασά (1768) μερικά μέτρα νότια.
38° 22.488'n  26° 08.012'e  χώρος στάθμευσης Αγίου Φωτίου 4
38° 22.588'n  26° 08.226'e  χώρος στάθμευσης Καλουτά 20 κοντά στα Β τείχη θαλασ.πύργο. 
38° 21.944'n  26° 08.623'e  χώρος στάθμευσης κοντά στο λιμάνι πίσω από το ξενοδοχείο Χανδρής.

38° 22.035'n  26° 08.608'e  Μνημείο Εθνικής Αντίστασης. Δίπλα στο ξενοδοχείο Χανδρής.

Η πόλη της Χίου ή «Χώρα», όπως αποκαλείται συνήθως, είναι η πλέον πολυπληθής του νησιού, το διοικητικό, πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο, αλλά και το κυριότερο λιμάνι του. Στο μέσον σχεδόν των ανατολικών παραλίων του νησιού, ατενίζει τα παράλια της Μικράς Ασίας. Ιδρύθηκε από Ίωνες λίγο πριν από το 1.000 π.Χ. Ορόσημα στη νεότερη ιστορία της και στη διαμόρφωση του τοπίου της αποτελούν: η καταστροφή από τους Τούρκους το 1822, ο σεισμός του 1881 και η μεταπολεμική αστικοποίηση.

Είναι πολλά τα ενδιαφέροντα σημεία της. Ο παραλιακός πεζόδρομος του κεντρικού λιμανιού, η Προκυμαία, είναι ένα από τα πλέον πολύβουα σημεία της πόλης, μέρα νύχτα, με καφετέριες, ουζερί και εστιατόρια. Η πλατεία Βουνακίου με τα διοικητικά κτήρια της Περιφέρειας και το Δημαρχείο, το οθωμανικό τέμενος Μετζιτιέ Τζαμί, όπου στεγάζεται το Βυζαντινό Μουσείο, και ο δροσερός Δημοτικός Κήπος επιτρέπουν τη γνωριμία με το παρελθόν και το παρόν της πόλης. Κοντά στην πλατεία αξιοπρόσεκτα κατάλοιπα της Τουρκοκρατίας είναι το Μπαϊρακλή Τζαμί, το Οσμανιέ Τζαμί και οι οθωμανικές κρήνες. Στην ευρύτερη περιοχή βρίσκονται δύο ναοί: ο ερειπωμένος του Αγίου Βασιλείου των Πετροκοκκίνων και αυτός του Αγίου Γεωργίου. Η οδός Κένεντυ οδηγεί στην κύρια πύλη του μεσαιωνικού Κάστρου. 

Το Κάστρο, χτίστηκε περί τα τέλη του 10ου αιώνα στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας πόλης, με απώτερο στόχο την προστασία του λιμανιού. Πρόκειται για τυπικό μεσαιωνικό κατοικημένο φρούριο με στενά δρομάκια, πλήθος ερειπίων και κτίσματα διαφόρων εποχών και κατοικείται συνεχώς μέχρι τις μέρες μας. 

Νοτίως της πλατείας εκτείνεται ο κεντρικός δρόμος της πόλης, η Απλωταριά. Διασχίζει την καρδιά της παλιάς πόλης και συγκεντρώνει το κύριο μέρος της εμπορικής κίνησης. Στην Απλωταριά βρίσκονται τα περισσότερα παλιά αρχοντικά του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Από το τέλος της Απλωταριάς συνεχίζοντας ανατολικά συναντούμε το Γυμνάσιο που χτίστηκε το 1792, τη Μητρόπολη και τη Βιβλιοθήκη «Κοραής» η οποία αριθμεί 135.000 τόμους. Στον επάνω όροφο της Βιβλιοθήκης φιλοξενούνται Πινακοθήκη και Λαογραφικό Μουσείο. 

Στα νότια της πόλης συναντούμε το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου βόρεια του Αρχ. Μουσείου, το Στάδιο της πόλης, το Ομήρειο Πνευματικό Κέντρο και το Ναυτικό Μουσείο. Στις παρυφές της πόλης ενδιαφέρον παρουσιάζουν δύο πύργοι της γενουατικής περιόδου, ο Καμμένος οδός Βερίτη, αριθ. 3 και ο Γοτθικός. 

38° 22.308'n  26° 08.179'e  Porta Maggiore.  


Το ενάλιο Κάστρο της Χίου, στη Β πλευρά του λιμανιού, με έκταση 180.000 τ.μ. και τείχη του περικλείουν οικισμό με περίπου 650 κατοίκους. Η κατοίκηση στο χώρο του Κάστρου μαρτυρείται τουλάχιστον από τους ελληνιστικούς χρόνους ενώ ευρήματα πιστοποιούν την συνέχιση της κατοίκησης στους Ρωμαϊκούς και στους πρωτοβυζαντινούς χρόνους. Ναοί των μεσοβυζαντινών χρόνων μαρτυρούνται από τις πηγές (10ου αι.) και από ευρήματα ανασκαφών (11ου αι.). Είχε τρεις εισόδους: την κύρια είσοδο-πύλη, την ονομαζόμενη «Πόρτα Μαγγιόρε» (Porta Maggiore), τη Δυτική Πύλη («Επάνω Πορτέλλο») και τη Θαλασσινή Πύλη (Porta di Marina) που δεν σώζεται σήμερα. 

Στη μεσαιωνική και νεότερη ιστορία της Χίου έπαιξε σπουδαίο ρόλο, ως κέντρο πολιτικής και στρατιωτικής ζωής. Ο αρχικός πυρήνας του, που είναι βυζαντινός (9ος-10ος αι.), ενσωματώθηκε στο μεταγενέστερο γενουατικό φρούριο, μέσα στο οποίο υπήρχε το Διοικητικό Κέντρο. Ήταν η έδρα της Διοίκησης του Καστελάνου και του Λατίνου επισκόπου σύμφωνα με νοταριακά έγγραφα. Αταύτιστες μέχρι τώρα παραμένουν οι θέσεις εκκλησιών και αρχοντικών του Κάστρου που προκαλούσαν το θαυμασμό των περιηγητών. 

Η μνημειώδης πύλη Porta Maggiore, μια μεγάλη επιγραφή με το όνομα του δόγη Silvestro Valerio, που δύσκολα διακρίνεται σήμερα, δηλώνουν την προσπάθεια των Βενετών για μετασκευή της πύλης (1694). Οι οικοδομικές φάσεις των εκάστοτε κατακτητών (14ος-18ος αι.), οι βομβαρδισμοί (1828), οι σεισμοί (1881) και η κατασκευή της προκυμαίας (αρχές του 20ού αι.) αλλοίωσαν τη μορφή του. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας κατοικήθηκε αποκλειστικά από Τούρκους και Εβραίους και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή από πρόσφυγες. Στο εσωτερικό του υπάρχουν πολλά μνημεία, η Κρύα Βρύση, ημιυπόγεια βυζαντινή δεξαμενή, το Παλατάκι του Ιουστινιάνι (15ος αι., πιθανόν γενουατικό φρουραρχείο), η Σκοτεινή Φυλακή (όπου οι Τούρκοι κρατούσαν αιχμάλωτους 70 προύχοντες και το Μητροπολίτη Πλάτωνα πριν τους απαγχονίσουν το 1822), το τούρκικο νεκροταφείο (με τον τάφο του Καρά-Αλή, αρχηγού του τουρκικού στόλου που σκοτώθηκε με την ανατίναξη της ναυαρχίδας από τον Κωνσταντίνο Κανάρη το 1822) τουρκικά λουτρά, το τέμενος Μπαϊρακλή Τζαμί, ο ναός του Αγίου Γεωργίου κ.ά. Η οδός Αγίου Γεωργίου, κύριος δρόμος του οικισμού που εξακολουθεί να ζει μέσα στο κάστρο, ζωντανή και δραστήρια, σας οδηγεί μέσα στην «κουκλίστικη» αυτή γειτονιά του Κάστρου, με τα μικρά διώροφα σπίτια, τους κιοσέδες, τις μικρές αυλές και τα στενά δρομάκια. 

Η πλακόστρωτη και ατμοσφαιρική πλατεία του Φρουρίου, ιδανική για καφέ ή μεζέ. 
Οθωμανικά Λουτρά, τα χαμάμ, που η ανάπλασή τους ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 2012, και από τότε αποτελούν ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα και εντυπωσιακά αξιοθέατα της Χίου. 

Στην κατάληξη των ελιγμών της καμαροσκέπαστης στοάς της εισόδου (Porta Maggiore) του Κάστρου Χίου υψώνεται το κτήριο που είναι γνωστό ως «Παλάτι Ιουστινιάνι» (Giustiniani, από τη Γένοβα) και σήμερα αναστηλωμένο χρησιμοποιείται από την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ως χώρος περιοδικών εκθέσεων αρχαιοτήτων. Το «Παλατάκι» αναστηλώθηκε την περίοδο 1981-1985 και λειτουργεί από το 1988 - οπότε εγκαινιάστηκε η πρώτη έκθεση - ως χώρος περιοδικών εκθέσεων με έργα τέχνης και αρχαιολογικό υλικό από διάφορα μνημεία, εκκλησιαστικά και κοσμικά, της Χίου. Είναι διώροφο κτήριο με υπερυψωμένο ισόγειο και ανοιχτή κιονοστήριχτη στοά στην Α πλευρά, κτισμένο εξ ολοκλήρου από λαξευτό λίθο Θυμιανών σε αποχρώσεις της κίτρινης και της κόκκινης ώχρας. Είναι του 15ου ή 16ου αι και λέγεται ότι ήταν το κτήριο της καγκελαρίας στα χρόνια της Γενουατοκρατίας. Είσοδος 08:30-15:00 2€

Στην πλατεία του Κάστρου (Αγίου Γεωργίου Φρουρίου) έχει ιδρυθεί νεκροταφείο επιφανών Οθωμανών, όπου μεταξύ των άλλων διακρίνεται το ταφικό μνημείο του καπουδάν πασά Καρά Αλή, του οποίου τη ναυαρχίδα ανατίναξε ο Κανάρης το 1822, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης. 

Επί της οδού Αγ. Γεωργίου, του κύριου δηλαδή οδικού άξονα του οικισμού, που ξεκινά από την πλατεία και με ελιγμούς καταλήγει στο επιθαλάσσιο τείχος, διατηρούνται δύο μουσουλμανικά τεμένη: πρώτο συναντάται το Χαμηδιέ τζαμί, κτίσμα του 1892, και στη συνέχεια το Εσκί τζαμί, που έχει μετατραπεί σε εκκλησία, τον ναό του Αγίου Γεωργίου. Κρύα Βρύση (ημιυπόγεια δεξαμενή νερού) που ανάγεται στη βυζαντινή εποχή, καθώς και ο ψηλός πύργος, γνωστός ως Κουλάς. 

Το Φρούριο περιβαλλόταν από ευρεία τάφρο, η οποία έχει επιχωματωθεί εδώ και αρκετά χρόνια. Πρόσφατα, μέρος της τάφρου ασφαλτοστρώθηκε, διευκολύνοντας με αυτόν τον τρόπο τη διέλευση των οχημάτων.

38° 22.515'n   26° 08.237'e  Οθωμανικό Λουτρό Κάστρου Χίου εντυπωσιακό αξιοθέατο. Στη ΒΔ γωνία του επιθαλάσσιου τείχους σώζεται συγκρότημα οθωμανικών λουτρών (χαμάμ), των οποίων η ανάπλαση ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 2012. Τρίτη - Κυριακή 08:00 έως 15:00. Ο κύριος οδικός άξονας του οικισμού, η οδός Αγίου Γεωργίου, οδηγεί μέσα στην μικρή και ζεστή πόλη του Κάστρου, η οποία ξανακτίστηκε μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1881 μ.Χ. με βάση την τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Χαρακτηριστικά της αποτελούν τα στενομέτωπα διώροφα σπίτια με τους κιοσέδες, τις μικρές αυλές και τα στενά δρομάκια. Ιδιαίτερα καλαίσθητη είναι και η πλακόστρωτη πλατεία του Φρουρίου, στην οποία μπορεί κανείς να απολαύσει τον καφέ ή το μεζέ του. Κατά καιρούς έχουν διενεργηθεί ανασκαφικές έρευνες σε οικόπεδα ιδιωτών, ενόψει ανέγερσης νέων οικοδομών, οι οποίες απέδωσαν σημαντικά στοιχεία, τόσο για την τοπογραφία, όσο και για την ιστορία του Φρουρίου της Χίου. Το Φρούριο της Χίου κατοικείται μέχρι σήμερα, αριθμώντας περί τους 650 κατοίκους. 

38° 22.228'n  26° 08.179'e  Βυζαντινό Μουσείο. Στην Πλατεία Βουνακίου βρίσκεται το παλιό Μετζιτιέ Τζαμί, το οποίο μετατράπηκε το 1980 σε Βυζαντινό Μουσείο. Τα εκθέματα προέρχονται από ανασκαφές στο νησί και χρονολογούνται από τον 5ο μέχρι το 18ο αιώνα. Τα σημαντικότερα είναι μια μεταβυζαντινή τοιχογραφία με παράσταση θαύματος του Αγίου Νικολάου, έργο του 1734, του Αναγνώστου Μιχαήλ Χωματζά, από την προτελευταία φάση εικονογράφησης του ναού της Παναγίας Κρήνας στους Βάβυλους καθώς και δύο μαρμάρινα υπέρθυρα της εποχής της Γενουατοκρατίας με θέμα τον Άγιο Γεώργιο που μάχεται με τον δράκοντα. Δίπλα στο Βυζαντινό Μουσείο (ΒΔ) η πλατεία και το δημοτικό πάρκο Κανάρη. Ναυτικό Μουσείο. Μια αξιόλογη καταγραφή της ιστορίας των ντόπιων ναυτικών, που όργωναν τις θάλασσες και κατέστησαν το νησί σημαντικό εμπορικό κέντρο. Εκτίθεται το σημαντικότερο κομμάτι της ζωής του νησιού με τη συλλογή αντικειμένων, την καταγραφή ιστορικών στοιχείων καθώς και τις εξελίξεις της ναυτιλίας και των εμπορικών πλοίων. Στη συλλογή του περιλαμβάνονται αρκετά πορτρέτα ιστιοφόρων και ατμοκίνητων πλοίων Χιωτών καραβοκύρηδων, έργα του Χιώτη πλοιογράφου Αριστείδη Γλύκα, αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στη ναυσιπλοΐα, ομοιώματα πλοίων διαφόρων περιόδων καθώς και σπάνιες φωτογραφίες. 

38° 22.069'n  26° 08.208'e  Δημόσια βιβλιοθήκη Χίου «Κοραής» 
Μετά την εκκλησία (αριστερά) και το 1ο γυμνάσιο (δεξιά), λίγο πριν τη γωνία αριστερά τα παγωτά Κρόνος (1929)! 

38° 21.922'n  26° 08.366'e  Αρχαιολογικό Μουσείο. 08:30 - 15:30, Τρίτη κλειστό.
Κτήριο χαρακτηριστικής αρχιτεκτονικής των ’60s, παρουσιάζει αντιπροσωπευτικά δείγματα τόσο της τέχνης όσο και της καθημερινότητας στο νησί από την Τελική Νεολιθική περίοδο μέχρι την Ύστερη Ρωμαιοκρατία. Μεγάλο κτήριο αλλά δεν με εντυπωσίασε η παρουσίαση των εκθεμάτων. Αρκετά δε από αυτά ήταν σε υποφωτισμένες αίθουσες.
Πληρώσαμε μειωμένα εισιτήρια 2+2=4 ευρώ.
(Ανακοίνωση 13 Σεπτεμβρίου 2023 της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χίου: Τη Δευτέρα 18 Σεπτεμβρίου 2023 το Αρχαιολογικό Μουσείο Χίου θα κλείσει για το κοινό, λόγω της έναρξης των εργασιών εκσυχρονισμού του. Το έργο προβλέπεται να διαρκέσει τουλάχιστον 5 χρόνια).  

Λαογραφικό Μουσείο Φιλίππου Αργέντη. Στο εντυπωσιακό κτήριο της βιβλιοθήκης Κοραή, πίσω από την Απλωταριά, με συλλογή από πίνακες – κάποιοι του 17ο αιώνα.

38° 20.188'n  26° 08.737'e  Κοντάρι. 5 χλμ. Ν της πόλης της Χίου, σε κοντινή απόσταση από το αεροδρόμιο, στην περιοχή της Λευκωνιάς. Αποτελείται από άμμο και βότσαλο και είναι εκτεθειμένη στους βοριάδες. Εδώ αποβιβάστηκε ο ελληνικός στρατός στις 11 Νοεμβρίου 1912. Εδώ έπεσαν και οι δύο πρώτοι νεκροί του στρατού της απελευθέρωσης. Ο Εμμανουήλ Ποθητός από τη Λακωνία και ο Ιωάννης Χρυσολωράς από την Αθήνα.

38° 20.264'n  26° 07.675'e  Άγιος Θεοδόσιος Σπηλαδίων (θέα) στον Κάμπο Δ αεροδρομίου.

Κάμπος κατάφυτη έκταση στα νότια της πόλης που καλύπτεται κυρίως από περιβόλια εσπεριδοειδών. Από τις πιο όμορφες περιοχές του νησιού. Τον χώρο επέλεξαν τόσο οι Γενοβέζοι, για να κτίσουν τις επαύλεις τους το 14ο αιώνα όσο και οι ντόπιοι αριστοκράτες στα μετέπειτα χρόνια. Δυστυχώς η σφαγή του 1822 και μετά ο σεισμός του 1881 κατέστρεψαν τα σημαντικά αυτά οικοδομήματα. Τα περισσότερα υπάρχοντα αρχοντικά έχουν κτισθεί στο τέλος του 19ου Αιώνα. Μάγγανος και αυλή Καμπούσικου σπιτιού Γαλάτουλα Ψηλοί τοίχοι από θυμιανούσικη πέτρα προστατεύουν την κάθε ιδιοκτησία από τους αέρηδες και το κρύο. Κάποια αρχοντικά έχουν μετατραπεί πλέον σε ξενώνες. Σήμερα, κατοικούνται περίπου 40 αρχοντικά και εκτός από τον Περλέα αξίζει να δείτε και εκείνο του Καράλη, που ο Βαγγέλης Ξύδας, ο Γιώργος Πλακωτάρης και το Ίδρυμα Ιωάννης Σ. Φαφαλιός έχουν μετατρέψει σε Μουσείο Εσπεριδοειδών, όπου θα μάθετε όλη αυτή την ιδιαίτερη ιστορία. Στην υπέροχη αυλή του ο Οδυσσέας Ξύδας λειτουργεί το γοητευτικό καφέ Περιβόλι, ενώ υπό την ίδια επωνυμία η οικογένεια συσκευάζει μαρμελάδες και γλυκά από εσπεριδοειδή.

38° 19.400'n  26° 07.481'e  Μουσείο Citrus σε αρχοντικό του 1742. Λειτουργεί στον Κάμπο της Χίου και είναι ένας πολυχώρος πληροφοριών και εμπειριών για τα εσπεριδοειδή της περιοχής από όπου μπορείτε να προμηθευτείτε και σχετικά προϊόντα, να τα γευτείτε, να απολαύσετε το καφέ σας και να περιηγηθείτε στο περιβόλι. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες γίνονται πάρα πολλά ενδιαφέροντα δρώμενα που αξίζει να παρακολουθήσετε.

38° 19.704'n  26° 08.945'e  Μονή Αγ. Κωνσταντίνου Φραγκοβουνίου στη Βίγλα (88μ) 
38° 19.704'n  26° 09.603'e  παραλία Αγίας Ελένης & Αγίου Κωνσταντίνου. 
38° 19.630'n  26° 09.436'e  Βίγλα Αγ. Ελένης (Θυμανιών) ανακατασκευασμένη με σύγχρονα υλικά και με διαφορετικές διαστάσεις από τις πραγματικές. 
38° 19.516'n  26° 09.413'e  παραλία Ερύθα ή Αμπί. 

38° 19.170'n  26° 09.226'e  Καρφάς, οργανωμένη οικογενειακή αμμουδιά με καθαρά ρηχά νερά. Την ημέρα που περάσαμε ήταν γεμάτη φύκια. Πολλές ξαπλώστρες. Θαλάσσια «σπορ». Καλό - γράφουν στο διαδίκτυο - φαγητό στου Καρατζά. 

38° 18.084'n  26° 08.895'e  λιμανάκι Αγίας Ερμιόνης.

Θυμιανά: Βρίσκονται 7 χλμ. νότια της πόλης της Χίου. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του νησιού με περίπου 1600 κατοίκους. Είναι γνωστό για τα πολλά του νταμάρια από τα οποία εξάγεται η θυμιανούσικη πέτρα σε πολλές αποχρώσεις του καφέ, μπεζ και του κόκκινου χρώματος. Η εκκλησία του Αγίου Ευστρατίου είναι ένα αριστούργημα της τοπικής αρχιτεκτονικής.
38° 18.014'n  26° 08.494'e  Μέγας Λιμνιώνας, άμμο και βότσαλα, ξενοδοχεία, δωμάτια, ταβέρνες.
38° 18.127'n  26° 07.131'e  Μονή Αγίου Μηνά, Μουσείο για τη σφαγή της Χίου. 
38° 17.675'n  26° 07.962'e  Κόκκινη
38° 17.138'n  26° 07.228'e  Αγία Φωτιά – Αγία Φωτεινή.  Όμορφη παραλία με βότσαλο. Έχει πολλά μπαράκια και ταβέρνες που εξυπηρετούν και την παραλία με πολύ καλή ποιότητα παροχών και χωρίς χρέωση ξαπλώστρας και ομπρέλες. Τα νερά πεντακάθαρα και δροσερά. Υπάρχει Δημοτικό πάρκινγκ δωρεάν και ιδιωτικά με ακριβή χρέωση . Η Αγία Φωτιά είναι ένας μικρός τουριστικός οικισμός στις ανατολικές ακτές του νησιού, περίπου 13 χλμ. νότια από το κέντρο της πόλης της Χίου. Η παραλία είναι βαθιά με βότσαλα, οργανωμένη με ξαπλώστρες, ομπρέλες και περιορισμένα θαλάσσια σπορ όπως θαλάσσια ποδήλατα και κανό. Πάνω από την παραλία υπάρχουν beach bars, ταβέρνες οι οποίες σερβίρουν φρέσκα θαλασσινά και τοπικά πιάτα και περιορισμένος αριθμός ενοικιαζόμενων δωματίων. Η Αγία Φωτιά είναι κατάλληλο μέρος για χαλαρές διακοπές με θέα μια από τις πιο όμορφες παραλίες της Χίου και εύκολη πρόσβαση στην πόλη της Χίου. Άγιος Γιάννης, η συνέχεια της παραλίας της Αγίας Φωτιάς, ήσυχη με μικρά βότσαλα.
38° 16.716'n  26° 06.638'e  Άγιος Αιμιλιανός.
38° 16.128'n  26° 03.662'e  Παναγία Σικελιά (για φωτογραφία), καθολικό μοναστηριού, βρίσκεται έξω από το χωριό Διδύμες ΒΑ από Αρμόλια, Ν από Θολοποτάμι και Δ από Έξω Δίδυμα. Είναι μια μονόκλιτη καμαροσκέπαστη βασιλική με τρούλο και χρονολογείται στο 12ο ή 13ο αιώνα. Είναι εντυπωσιακή η αρχιτεκτονική της και το ξυλόγλυπτο τέμπλο της.

Καταρράκτης. Παράκτιο χωριό, 16 χλμ. Ν της πόλης της Χίου. Μικρό και όμορφο λιμάνι, με καλή παραλία και πολλές ταβέρνες. 
Τα Νένητα από τα παλιότερα Μαστιχοχώρια.
 
38° 14.449'n  26° 06.450'e  Βοκαριά ο παραθαλάσσιος οικισμός του χωριού Νένητα, με βότσαλα και ταβέρνες.
38° 12.379'n  26° 03.703'e  Λιλικάς, βοτσαλιά στις ΝΑ ακτές, 25 χλμ. Ν της πόλης της Χίου, Β από την παραλία της Κώμης. Πίσω της βρίσκεται μικρός οικισμός. 
38° 12.037'n  26° 02.487'e  Κώμη. Παραλία με καθαρά νερά, αρκετά beach bar, εύκολη πρόσβαση, άνετο parking και διάφορες επιλογές σε καφέ/ποτό/φαγητό. Αρκετός κόσμος, φασαρία, αδιάφορο τοπίο. Δεν είναι ένα κακό μέρος για επίσκεψη, ωστόσο δεν είναι και κάτι ιδιαίτερο.

38° 15.467'n 26° 01.390'e Κάστρο των Απολίχνων.
Στα Αρμόλια πάνω σε λόφο και χτίστηκε το 1440 από το Γενουάτη Νικόλαο, Μπάνκα Ιουστινιάνι, σύμφωνα με υπέρθυρη λατινική επιγραφή. Περιβάλλεται από διπλά τείχη, έχει 62 δωμάτια, μία δεξαμενή για τη συγκέντρωση των νερώντης βροχής για τους έγκλειστους και, εκτός από τον ισχυρό πύργο, άλλους μικρότερους αμυντικούς. Με το κάστρο συνδέονταν οι βίγλες των ακτών της περιοχής, από την Κώμη μέχρι τη θάλασσα του Λιθίου. Συγκέντρωνε το ενδιαφέρον των περιηγητών Thevenot (1656), Piacenza (1688) και Cornelli (1696). Η πρόσβαση στο κάστρο γίνεται από μονοπάτι μήκους 800 μ. χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία, που περνά αρχικά μέσα από ελαιώνα και στη συνέχεια μέσα από δασώδη περιοχή. Είσοδος ελεύθερη. 

Αρμόλια. Μεσαιωνικό μαστικοχώρι το οποίο έχει ξαναχτιστεί. Υπάρχουν μερικές αψίδες που έχουν απομείνει πάνω από τους στενούς δρόμους στο κέντρο του χωριού, οι οποίες δίνουν μια ιδέα της πραγματικής του όψης. Οι Αρμολούσοι διατηρούν μια μακρόχρονη παράδοση στην κατασκευή και διακόσμηση κεραμικών όπως στάμνες, βάζα, κανάτες κλπ. 

Καλαμωτή. Χωριό (ο δρόμος συνεχίζει Β προς το φράγμα Καλαμωτής (Τ.Λ. Κατράρη) και ΒΔ προς τα Αρμόλια) 21 χλμ. Ν της Χώρας, με 850 περίπου κατοίκους, κυρίως μαστιχοπαραγωγούς . Κοντά της βρίσκεται η παραλία της Κώμης, μια από τις πιο κοσμοπολίτικες παραλίες του νησιού με άμμο, ταβέρνες, μπαράκια, καφετέριες, ενοικιαζόμενα δωμάτια. Μεγάλο πλούσιο Μαστιχοχώρι που βρίσκεται στην πιο εύφορη κοιλάδα του νησιού. Το χωριό διατηρεί αρκετά στοιχεία από τη μορφή των μεσαιωνικών χωριών: το τετράγωνο σχήμα με την οχύρωση περιμετρικά, τα τόξα πάνω από τους δρόμους, τα μικρά σοκάκια. Επιπλέον δε, επειδή η Καλαμωτή ήταν το διοικητικό κέντρο το Μαστιχοχωρίων, σε αντίθεση με τo πολυδαίδαλο των άλλων Καστροχωρίων, το πολεοδομικό σύστημα της Καλαμωτής διακρίνεται από δρόμους με μεγαλύτερο πλάτος και σαφή γεωμετρικότητα. Οι οδοί συγκλίνουν στην κεντρική πλατεία του μεσαιωνικού χωριού, την «πλάτσα» όπως την λένε οι ντόπιοι, όπου βρισκόταν ο πύργος του χωριού, ο «Βαρβακάς». Το μεσαιωνικό τμήμα του χωριού έχει χαρακτηρισθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Αξίζει μία βόλτα. Στη ΒΑ πλευρά του χωριού, δίπλα στο δημοτικό σχολείο, υπάρχει ανάγλυφο μαρμάρινο ηρώο, έργο του διάσημου γλύπτη και ακαδημαϊκού Μιχαήλ Τόμπρου. 

38° 14.870'n  26° 03.054'e  φράγμα Καλαμωτής – Κατράρη 
38° 15.153'n  26° 03.143'e  χωματόδρομος δίπλα στην Τεχνητή Λίμνη. 

38° 13.657'n  26° 02.189'e  Παναγιά Αγρελωπούσαινα 13ου ή 14ου αιώνα στα ΝΔ του χωριού Καλαμωτή. Την εξωτερική της όψη κοσμούν γλυπτά, ενώ το εσωτερικό της τοιχογραφίες που χρονολογούνται τον 14ο αιώνα και ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο, σπουδαίο δείγμα της λαϊκής τέχνης του 19ου αιώνα. Στην ομαλή κοιλάδα που περιτριγυρίζει το χωριό καλλιεργούνται ελιές, ενώ στο νότιο τμήμα της προς την παραλία της Κώμης παράγονται διάφορα κηπευτικά και τα περίφημα καρπούζια της Καλαμωτής, που αποτελούν έναν σημαντικό πόρο για το χωριό, αφού τροφοδοτούν τις αγορές του νησιού. Λόγω του σχεδόν επιπέδου ανάγλυφου και του φυσικού κάλλους η περιοχή προσφέρεται για πεζοπορία, τρέξιμο και ποδηλασία, είτε νότια προς την Κώμη, είτε βόρεια προς το φράγμα Καλαμωτής. 

38° 11.698'n 26° 01.694'e Αρχαιολογικός χώρος Εμπορειού. Είσοδος 3€ μειωμένο 2€, 08:30-16:00, Τρίτη κλειστά. Δεν βρήκαμε ανοιχτό καφέ στον Εμποριό και φτάσαμε στην κλειστή είσοδο λίγο μετά τις 08:00. Ο Νικόλας – ο υπάλληλος – καθυστέρησε 20’! Πληρώσαμε 2+2 = 4 ευρώ. Οι τοίχοι των σπιτιών είναι μάλλον αδιάφοροι. Αξίζει η θέα από ψηλά και τα ερείπια του ναού της Αθηνάς στην Ακρόπολη στο τέλος της διαδρομής. Δεν βρήκαμε μονοπάτι να ανέβουμε τα λίγα μέτρα προς το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία. 

Στις απότομες πλαγιές του λόφου του Προφήτη Ηλία, τα ερείπια ενός οικισμού των πρώιμων ιστορικών χρόνων (8ος αι. π.Χ.) που έχει χτιστεί σε θέση στρατηγική για τις θαλάσσιες επικοινωνίες, δεδομένου ότι από το συγκεκριμένο σημείο είναι ορατά τα παράλια της Μικράς  Ασίας, η Σάμος και η Ικαρία. Τσιμεντένιο ανηφορικό κυκλικό μονοπάτι οδηγεί από την είσοδο μέχρι το ναό. Στο πλάτωμα του λόφου, λίγο χαμηλότερα από την πιο ψηλή κορυφή, στα 250 μ., είναι κτισμένη η οχυρωμένη Ακρόπολη του οικισμού, με το Μέγαρο (έδρα του αρχηγού), τους βωμούς και το ναό της Πολιούχου Αθηνάς. Έξω από την ακρόπολη, στην απότομη πλαγιά του λόφου, βρίσκεται η κύρια περιοχή του οικισμού, με περισσότερα από 50 σπίτια, χτισμένα σε ευρύχωρα πλατώματα. Στην κορυφή του λόφου ξωκλήσι του Προφ. Ηλία. Ένα ακόμη ιερό έχει ανασκαφεί στη Ν πλευρά του λιμανιού του Εμπορειού. Για την επίσκεψη του αρχαιολογικού χώρου κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, προτιμήστε πρωινές ώρες. Ο αρχαιολογικός χώρος παραμένει ανοιχτός μέχρι τις 15:30 τον χειμώνα 16:00 το καλοκαίρι. 

38° 11.689'n  26° 01.871'e  ξωκλήσι Προφήτη Ηλία (θέα). Ο ηφαιστειογενής λόφος του Προφήτη Ηλία στην Κώμη, με τα μοναδικά για τη Χίο πετρώματα, προσφέρεται για ορεινή πεζοπορία που οδηγεί στο ομώνυμο εξωκλήσι στην κορυφή του λόφου με την εκπληκτική θέα σε ολόκληρη τη ΝΑ Χίο, την Σάμο, την Ικαρία και τα μικρασιατικά παράλια. 
38° 11.323'n 26° 01.967'e  κόλπος Κλεφτολίμανο που κρύβονταν οι πειρατές. Απ’τη θάλασσα 




38° 11.084'n  26° 01.712'e  Μαύρα Βόλια ή Μαύρος Γυαλός.
Μία από τις πιο γνωστές παραλίες στην Ελλάδα, 30 χλμ. από την πόλη της Χίου, στις ΝΑ ακτές του νησιού. Μοναδική, με μαύρα βότσαλα, βαθιά – απότομο μπες βγες – αλλά καθαρά και κρύα νερά, που έχουν προκύψει από την έκρηξη – άγνωστο πότε – του ηφαιστείου Ψάρωνα. Δεν είναι οργανωμένη. Θεωρώ απαραίτητη την ομπρέλα και τα παπουτσάκια θαλάσσης. Όταν η ήλιος είναι ψηλά τα μαύρα βότσαλα ζεματάνε! Να θυμίσω ότι δεν μαζεύουμε τα βότσαλα. Τα αφήνουμε στη θέση τους να τα βρουν οι επόμενοι επισκέπτες! Σκιά κάτω από αρμυρίκια πίσω από την φαρδιά παραλία και μετά τις μεσημεριανές ώρες, δίπλα στα ψηλά βράχια. Δίπλα της (Ν) είναι η Φώκια, Φώκι ή Φώτσι… στα Χιώτικα. Πρόσβαση από πλακόστρωτο μονοπάτι στα βράχια δίπλα στη θάλασσα. Τις μέρες με καλή ορατότητα διακρίνονται τα νησιά Σάμος και Ικαρία. Καντίνα στη δεξιά της πλευρά. Ταβέρνες και καφετέριες θα βρείτε δίπλα (Β) στο γραφικό λιμανάκι του Εμπορειού. Στην αριστερή – όπως βλέπουμε τη θάλασσα – πλευρά του κόλπου το γραφικό εκκλησάκι της Ανάληψης. 







38° 10.726'n  26° 00.632'e  Κάστρο ή Πύργος Δοτιών (Tower of Dotia) 1410-15 δεξιά στο δρόμο προς Βρουλίδια ανάμεσα σε μαστιχόδεντρα. Υπάρχει χωματόδρομος που πλησιάζει στον Πύργο και πινακίδα στο σημείο αλλά δεν υπάρχει κάποιο μονοπάτι μέχρι τον πύργο! Σκαρφαλώσαμε πάνω από κοτρόνες και μυρωδάτα θυμάρια.










38° 09.421'n  26° 00.510'e  Βρουλίδια, μικρή παραλία με μικρά βότσαλα ανάμεσα σε βράχια. Απαραίτητη η ομπρέλα. 5λεπτη κατάβαση - και μετά ανάβαση - σε περιποιημένο μονοπάτι με πέτρινα σκαλιά. Βαθαίνει απότομα. Την πιάνει ο Νοτιάς. Καλύτερο το αριστερό της κομμάτι. Αρκετός κόσμος τα ΣΚ. Μεγάλος χώρος στάθμευσης με καντίνα / ταβέρνα που όταν φτάσαμε εμείς ήταν κλειστή. Δεν μας ενθουσίασε η εικόνα της παραλίας από ψηλά. Επιστροφή Βόρεια προς Πυργί. 

Μετά τα Βρουλίδια και μέχρι την Καρίντα παραλίες χωρίς οδική πρόσβαση. 
38° 09.849'n  25° 59.715'e  Πυργούσικη Αυλωνιά
38° 10.174'n  25° 58.437'e  Άγιος Νικήτας ή Καλακάνυθρο. 
38° 10.413'n  25° 58.107'e  Τρυπητή 
38° 10.569'n  25° 57.856'e  Στενογιάλι 



38° 13.582'n  26° 00.032'e  Πυργί, δημόσιος χώρος στάθμευσης. 
Το «ζωγραφιστό χωριό» το μεγαλύτερο μεσαιωνικό χωριό της Χίου 25 χλμ. ΝΔ της Χώρας, με τα σπίτια χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο να σχηματίζουν συμπαγή δομή, στενά πλακόστρωτα σοκάκια, αμέτρητες εκκλησίες και τον βυζαντινό ναό των Αγίων Αποστόλων του 13ου αιώνα. Ξεχωρίζει η μοναδική ασπρόμαυρη γεωμετρική διακόσμηση των εξωτερικών τοίχων των Πυργούσικων σπιτιών. Τα ξυστά. Τεχνική σκαλίσματος με το χέρι γεωμετρικών μοτίβων σε άσπρο και μαύρο που βασίζεται στη μαύρη άμμο του επιχρίσματος, η οποία αφού ασπριστεί με επιμέλεια, ξύνεται ακολουθώντας απλά ή σύνθετα μοτίβα και δίνει μαύρα θέματα πάνω σε λευκό φόντο που θυμίζουν τα ιταλικά sgraffiti.  Έχει αναδειχθεί διατηρητέο μνημείο. Οι κάτοικοι ζουν κυρίως από τη μαστίχα. 

Ναός των Αγίων Αποστολών 13ου με 14ο αιώνα στην κεντρική πλατεία, αντίγραφο του καθολικού της Νέας Μονής, άριστα διατηρημένο βυζαντινό μνημείο, με άφθονο κεραμικό διάκοσμο, οδοντωτές ταινίες στον τρούλο, διπλούς μαρμάρινους κιονίσκους και πολύχρωμα φιαλοστόμια στην τοιχοποιία. Τόσο τα εξωτερικά αρχιτεκτονικά του στοιχεία όσο και οι τοιχογραφίες που κοσμούν τις εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση. Οι τοιχογραφίες, έργο του Αντωνίου Δομεστίχου του Κρητός, χρονολογούνται στα 1665 και χαρακτηρίζονται από έντονο λαϊκό ύφος, στο οποίο διατηρούνται στοιχεία από την τεχνοτροπία της Κρητικής Σχολής. 
Ναός Κοίμησης της Θεοτόκου, του 1694. 
Ναός του Ταξιάρχη του 1680. 
Μοναστήρι Αγίου Γεωργίου του 19ου αιώνα, όλα σε πολύ καλή κατάσταση. 

38° 12.913'n  26° 00.763'e  Μουσείο Μαστίχας Χίου. Μέλος του Δικτύου θεματικών Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, άνοιξε την άνοιξη του 2016 κοντά στο χωριό Πυργί. Στεγάζεται σε ένα αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα με την υπογραφή του γραφείου Κίζη Α.Α. και μέσα από τα εκθέματα και τον υπαίθριο χώρο ξετυλίγει την ιστορία, την οικονομία και την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου με πολύ ωραίο τρόπο. Είσοδος 4€ (μειωμένο > 65 2€, 10:00-18:00). Ok βίντεο & φωτό! Στην διαδρομή προς τα νοτιόχωρα θα δεις πολλούς σχίνους πάνω στον δρόμο αναλόγως την εποχή που θα τα επισκεφτείς. Καλοκαίρι προς φθινόπωρο, θα τα ξεχωρίσεις και από μακριά, με την άσπρη σκόνη που ρίχνουν για να συλλεχθεί η μαστίχα, αφού τότε είναι η εποχή του «κεντήματος». Η Χίος είναι το μοναδικό σημείο της Μεσογείου όπου καλλιεργείται ο σχίνος της ποικιλίας Pistacia lentiscus var. Chia, από τον οποίο παράγεται η διάσημη σε όλο τον κόσμο, «ακριβοθώρητη» και εκλεκτή μαστίχα.  

38° 11.654'n 25° 57.197'e Καρύντα ή Καρίντα.  
Στις Ν ακτές της Χίου, σε απόσταση 38 χλμ. από τη Χώρα, κοντά στο Πυργί. Απομονωμένη με βότσαλο και καθαρά κρύα νερά. Μπιτσόμπαρο με δικές του ομπρέλες. Ο δρόμος φτάνει μέχρι την βοτσαλιά. Επιστροφή προς Πυργί… 

Από Καρύντα ανεβαίνουμε προς Πυργί και στρίβουμε πριν το Πυργί προς Νότο… 
Το ξωκλήσι των Αγίων Θεοδώρων πάνω στα ερείπια και της Αγίας Μαρκέλλας δίπλα στον «αρχαιολογικό χώρο»
38° 12.426'n  25° 55.838'e  Ερείπια Ιερού Απόλλωνα 9ου π.Χ. αιώνα. Την Παρασκευή 25 Αυγούστου που τον επισκεφτήκαμε, το ξωκλήσι είχε ένα κακόγουστο στέγαστρο με ελενίτ κι ένα ακόμα χειρότερο «πάγκο» μπροστά του. Καμία προσπάθεια ανάδειξης του αρχαίου ναού οι πέτρες του οποίου είναι σκόρπιες στην γύρω περιοχή. 

Στο μικρό απάνεμο όρμο των Φανών, σε χαμηλό λόφο, σώζονται λείψανα από το ιερό του Φαναίου Απόλλωνα, στον ίδιο χώρο που σήμερα βρίσκεται το μικρό εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων. Ο χαρακτηρισμός «Φαναίος» οφείλεται στο γεγονός ότι εκεί φανερώθηκε στη Λητώ ο τόπος γέννησης του Απόλλωνα, η Δήλος, γι' αυτό άλλωστε και θεωρείται ως το Δήλιον της Χίου. Από το ναό σώζονται λείψανα του τέλους του 6ου αι. π.Χ. καθώς και τμήματα του περίβολου. Το ιερό του Φαναίου Απόλλωνα ήταν σημαντικό, όχι μόνο για τη Χίο, αλλά και για την Ιωνία γενικότερα. Η φήμη του έφτανε ως την Αίγυπτο, όπως φαίνεται κυρίως από τη σειρά των Αιγυπτιακών σκαραβαίων που βρέθηκαν κατά την ανασκαφική έρευνα. Ήταν τόπος λατρείας του νησιού με τη μακρόχρονη παράδοση που άρχισε τον 9ο αιώνα π.Χ., συνεχίστηκε με τις λαμπρές φάσεις της αρχαϊκής εποχής, μετατράπηκε σε χριστιανικό κέντρο από τα πρωτοβυζαντινά χρόνια για να καταλήξει σήμερα σ’ ένα μικρό εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων κτισμένο στον ίδιο ακριβώς χώρο, σ’ ένα ύψωμα που λίγο απέχει από τον όρμο. 

38° 12.374'n  25° 55.647'e  Φανά ή Κάτω Φανά, κάτω από το Ιερό του Απόλλωνα. Από τις καλύτερες «κρυφές» παραλίες στη Χίο! Άμμος με βότσαλα, αβαθή νερά, με 10-12 αρμυρίκια πίσω χωρίς την ύπαρξη καντίνας και ομπρελών. Μικρός χώρος στάθμευσης σε αλάνα. Κόσμος τα ΣΚ. Τα νερά σχετικά ζεστά στην επιφάνεια, κρύα πιο κάτω. Τα τελευταία χλμ τον Αύγουστο του 2023 ήταν βατός χωματόδρομος. Στην Άννα άρεσε. Εμένα όχι και τόσο. 

Λίγα χλμ. έξω από το χωριό Ολύμποι βρίσκονται τα Φανά. Στην αρχαιότητα ο όρμος αυτός χρησιμοποιούνταν από τους ναυτικούς ως ασφαλές αγκυροβόλιο. Η περιοχή έχει ονομαστεί έτσι από τον ναό του Φαναίου Απόλλωνα που βρίσκεται στην περιοχή. Αρχαιολογικά ευρήματα του ναού χρονολογούνται από τον 6ο αιώνα π.Χ. και φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χίου. Επιστρέφουμε λίγο Β προς Πυργί και στρίβουμε αριστερά προς Νότο… 

38° 14.823'n  25° 56.436'e  Ολύμποι (δημοτ. χώρος στάθμευσης) εκεί καταλήξαμε κι αφήσαμε το Jeep μετά το πέρασμά μας μέσα απ’ τους στενούς δρόμους του χωριού. Το επισκεφτήκαμε την Παρασκευή 1 Σεπτεμβρίου 2023. Μεσαιωνικό χωριό του 14ου αιώνα 31 χλμ. ΝΔ της πόλης της Χίου, 6 χλμ. από το Πυργί προς τα Μεστά. Αρχιτεκτονική αντίστοιχη των Μεστών αλλά με εμφανείς αλλοιώσεις με το πέρασμα των χρόνων. Ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο.  6 χλμ μετά το Πυργί, Η ενότητα στους εξωτερικούς τοίχους των ακραίων σπιτιών που λειτουργούσαν σαν τείχη προσδίδει φρουριακό χαρακτήρα στην όψη του χωριού. Υπάρχει κι εδώ κεντρική πύλη, αμυντικός πύργος, ο οποίος διατηρείται μισοερειπωμένος και στενά δρομάκια με θολωτά πέτρινα τόξα πάνω τους που συνέδεαν τα σπίτια μεταξύ τους. Στην πλατεία του χωριού βρίσκεται η μικρή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής με ξυλόγλυπτο τέμπλο, αξιόλογο δείγμα της τέχνης του 18ου αιώνα. Να δούμε την Τράπεζα των Ολύμπων, ένα διώροφο κτίριο με μακρόστενες αίθουσες που σώζεται από την παλιά μεσαιωνική περίοδο σε καλή κατάσταση. Την τελευταία Κυριακή των Αποκριών αναβιώνει στην κεντρική πλατεία του χωριού το έθιμο του Αγά. Στην αντίθετη κατεύθυνση, από το άκρο του χωριού, μπορούμε μέσω ενός χωματόδρομου να διασχίσουμε την πλούσια και ζωντανή αγροτική ζώνη των Ποταμών, όπου η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής και μία λιθόκτιστη γεωργική αποθήκη πιστοποιούν την εποχική κατοίκηση, και να καταλήξουμε στον ασφαλτόδρομο της δυτικής ακτής, ανάμεσα στο Λιμένα Μεστών και το χωριό Ελάτα. Από την παραλία Κάτω Φανά ή το χωριό Ολύμποι… 

Στα 3χλμ. από τους Ολύμπους βρίσκεται το μικρό σπηλαιοβάραθρο της Συκιάς ή Σπήλαιο των Ολύμπων με σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Έχει μέγιστο βάθος 57 μέτρα και βρίσκεται σε υψόμετρο 100 περίπου μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Ο κεντρικός του θάλαμος έχει διαστάσεις 40 Χ 40. Η αρχή της δημιουργίας του τοποθετείται στο Ανώτερο Ιουρασσικό (πριν 150 εκατομμύρια χρόνια) ενώ η ολοκλήρωση τους κατά το Κενοζωϊκό (πριν 50 εκατομμύρια χρόνια). 

38° 12.769'n  25° 55.486'e  Σπήλαιο Συκιάς ή Σπήλαιο των Ολύμπων.  Προσπαθήσαμε να το επισκεφτούμε 3+1 φορές αλλά αποτύχαμε! Την 1η φορά ήταν Δευτέρα που είναι κλειστό, την 2η φύγαμε γιατί λόγω κόσμου έπρεπε να περιμένουμε 1.5 ώρα, την 3η πήγαμε αλλά είχε κοπεί το ρεύμα και την 4η την επόμενη ημέρα, τηλεφωνήσαμε και δεν πήγαμε γιατί δεν είχαν επισκευάσει ακόμα την βλάβη! Ανοιχτό για το κοινό από Μάιο μέχρι Νοέμβριο καθημερινά 11:00 με 18:00. Δευτέρα κλειστό. Είσοδος 5€ για ξενάγηση 10’ (μειωμένο 3€). Περισσότερες πληροφορίες στο τηλέφωνο 22710 93364. Εξερευνήθηκε για πρώτη φορά το 1972. Είναι επαρκώς αξιοποιημένο για επίσκεψη και αποτελείται από έναν κύριο θάλαμο, στον οποίο είναι εμφανής η αποκόλληση τμημάτων σταλακτιτών παράλληλα με τον σχηματισμό νέων. Αξίζει να το επισκεφθείτε. Η είσοδος του έχει καταπληκτική θέα στο Αιγαίο. Προτιμήστε να πάτε γύρω στις 2.30 που πέφτει το φως του ήλιου από άνοιγμα στην οροφή! 

38° 12.770'n  25° 54.672'e  Αγία Δύναμη (Αγία Θεοδοσία),  πετρόχτιστο ξωκλήσι με χώρο στάθμευσης και δέντρα για σκιά, ερείπια βίγλας και δύο παραλίες. Φανταστικό τοπίο. Ωραία θάλασσα με ανοιχτόχρωμη άμμο μέσα κι έξω. Όχι πολύ κρύα. Μια από τις πιο όμορφες παραλίες της Χίου στο ΝΔ άκρο του νησιού, 40 χλμ. από την πόλη της Χίου με βότσαλα και λευκή άμμο. Δεν είναι οργανωμένη, αλλά σχεδόν πάντα γεμάτη, περικυκλωμένη από την φύση της Χίου, αξίζει μια επίσκεψη. Μπορεί να συνδυαστεί με επίσκεψη στο γραφικό χωριό Πυργί. Επιστροφή Β προς Ολύμπους… 

Περιήγηση στους παραδοσιακούς οικισμούς της Μαστίχας στη νότια Χίο στα μεσαιωνικά χωριά Πυργί, Ολύμποι, Μεστά με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, μέρος ενός καλοδιατηρημένου αμυντικού δικτύου. 

38° 13.318'n  25° 54.870'e  Σαλάγωνα πλατιά με βοτσαλάκι, λίγες ομπρέλες & μπιτσόμπαρο. Σχετικά εύκολη πρόσβαση από καλό χωματόδρομο λίγων χιλιομέτρων. Άφθονος χώρος στάθμευσης. Νερά λίγο κρύα αλλά καθαρά. Λίγος κόσμος τις καθημερινές, ησυχία και γαλήνη. 

38° 13.367'n  25° 54.509'e  Αγγέλια χωματόδρομος από Σαλάγωνα. 
38° 13.268'n  25° 54.199'e  Παραλία Τραχήλια, μία γλώσσα άμμου που ενώνει τη Χίο με το απέναντι νησάκι. Ξωκλήσι Αγίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου. Επιστροφή Β προς Μεστά και αριστερά σε χωματόδρομο προς Αυλωνία… 
38° 13.441'n  25° 53.638'e  Αυλωνία ή Αυλωνιά βοτσαλιά.  ΝΔ των Μεστών, απομονωμένη με βοτσαλάκια, πεντακάθαρα κρυστάλλινα κρύα νερά και εύκολη πρόσβαση. Από τις καλύτερες παραλίες στη Χίο 39 χλμ. από την πόλη. Κινεί πάντα το ενδιαφέρον των ντόπιων και των ανθρώπων που λατρεύουν τις περιηγήσεις. Κοντά στα Μεστά. Δεν προτείνεται όταν φυσάνε δυνατοί αέρηδες. Υπάρχουν ομπρέλες χωρίς ξαπλώστρες και μία καντίνα. Επιστροφή Β προς Μεστά… 

38° 14.474'n  25° 53.297'e  Αγ(γ)ελή, κατεβαίνει χωματόδρομος. Κι αυτή Αποθήκα στον Google 
38° 14.660'n  25° 53.128'e  Αποθήκα.  Όχι απ’ τις καλύτερες παραλίες της Χίου - όπως γράφουν στο διαδίκτυο - για τα δικά μας γούστα. Βοτσαλιά 46 χλμ. από την πόλη της Χίου, ΝΔ των Μεστών, προστατευμένη από βόρειους ανέμους. Μέτρια θερμοκρασία, βαθιά νερά, αριστερά της μικρό αγκυροβόλιο. Από πάνω της, η καντίνα / μπιτσόμπαρο «Τορτούγκα» με ωραία θέα. 
38° 14.743'n  25° 52.727'e  Τριχιά. Μικρή & μάλλον αδιάφορη. Με τα πόδια από Αποθήκα. 

38° 15.526'n  25° 55.356'e  Μεστά, μικρός δημοτικός χώρος στάθμευσης – με καθαρές τουαλέτες παρακαλώ! – δίπλα στο μνημείο και στο αγροτικό ιατρείο, 36 χλμ ΝΔ της Χώρας, ένα πολύ καλά διατηρημένο & διατηρητέο χωριό / κάστρο της βυζαντινής περιόδου (12ος – 15ος αιώνας) για προστασία από τις συχνές επιδρομές των πειρατών, χτισμένο με γκρίζα πέτρα, σε οδηγεί πίσω στους αιώνες με τις λίγες αλλοιώσεις που έχει υποστεί με το πέρασμα των χρόνων. Οι δρόμοι είναι πετρόστρωτοι, στενοί και σκεπασμένοι με καμάρες. Σε απόσταση 4 χλμ. βρίσκεται το λιμάνι των Μεστών. 

Μεστά.   
Τα επισκεφτήκαμε 2 φορές. Μία πρωί κι άλλη μία μεσημέρι και... δεν ζεσταθήκαμε! Ένα από τα ωραιότερα χωριά του νησιού. Μεσαιωνικό, χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο μνημείο. Η περίτεχνη αρχιτεκτονική του πηγάζει από τη Βυζαντινή περίοδο και το ίδιο το χωριό είναι χτισμένο σαν ένα κάστρο. Τα σπίτια, μικρά και πέτρινα, χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο, σχηματίζουν στην εξωτερική περίμετρο του οικισμού ένα ισχυρό προστατευτικό τείχος. Η βόλτα στα μικρά σοκάκια του χωριού, κάτω από τις καμάρες που σχηματίζουν τα μπαλκόνια, είναι μια μοναδική εμπειρία. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του Μικρού Ταξιάρχη, θεωρείται περίτεχνο δείγμα της Χιώτικης ξυλογλυπτικής. Τα Μεστά συνδέονται επίσης με το έθιμο του «Αγά», το οποίο αναβιώνει κάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα εκεί και σε άλλα Μαστιχοχώρια, όπως στους Ολύμπους και στο Λιθί. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο δικαστήριο από το οποίο δεν γλιτώνει κανείς χωρίς να πληρώσει πρόστιμο, ενώ συνήθως διανθίζεται από ποικίλα δρώμενα και παραδοσιακή μουσική. Θυμηθείτε... Να δοκιμάσετε το μεστούσικο κρασί, και κυρίως τη ντόπια σούμα που παράγεται από την απόσταξη σύκων και σταφυλιών. Ποτό για γερούς πότες, αλλά αγνό και με ιδιαίτερη γεύση 

38° 16.470'n  25° 53.322'e  Μερικούντα. Βοτσαλιά εκτεθειμένη στον βοριά. «Να αντικρύσετε το ηλιοβασίλεμα από την ηφαιστειακή ακτή της Μερικούντας, κοντά στα Μεστά.» Την επισκεφτήκαμε την Παρασκευή 1 Σεπτεμβρίου 2023. Εδώ τα βότσαλα εκεί που σκάει το κύμα μας φάνηκαν πιο μαύρα από τα Μαύρα Βόλια! 

38° 17.021'n  25° 53.959'e  Παραλία Τσουνί. 
38° 17.576'n  25° 55.159'e  Βίγλα Λιβάδι ή Λειβαδιάς (Μεστά), χωματόδρομος, θέα. 
38° 17.337'n  25° 55.848'e  Λιμάνι Μεστών, το επίνειο των Μεστών (4.5 χλμ).  Διαθέτει τρεις ψαροταβέρνες - εμείς το μεσημέρι της Δευτέρας 28-08-2023 βρήκαμε μία  ανοιχτή - και μια πολυκαφετέρια (καφέ, μπαρ, σνακ μπαρ και δωρεάν διαδίκτυο με ασύρματη σύνδεση). Το Λιμάνι των Μεστών συνδέεται ακτοπλοϊκά με τον Άι Στράτη, τη Λήμνο, το Λαύριο και το Σίγρι της Λέσβου (άγονη γραμμή). Προσοχή - γράφουν στο διαδίκτυο - μεγάλο πρόβλημα των παραλιών της δυτικής Χίου είναι οι πολλές σφήκες. Εμείς μόνο εδώ είδαμε 2-3. 

38° 17.590'n  25° 56.320'e  Δίδυμα ή Διδύμα ή Κουμαριά.  Δύο παραλίες με λευκά βότσαλα σε μια απομακρυσμένη περιοχή, περικυκλωμένη από την φύση της Χίου, στις ΝΔ ακτές του νησιού, δίπλα (βόρεια) στο λιμάνι των Μεστών (2.6 χλμ. σε 6 λεπτά). Δεν είναι οργανωμένη. Την πιάνει ο βοριάς που φέρνει κι αρκετά σκουπίδια. Δεν μας άρεσε. 
38° 17.583'n  25° 57.191'e  Ποταμοί. Μεγάλη βοτσαλιά φάτσα στον βοριά. Μικρός σε μήκος χωματόδρομος κατεβαίνει μέχρι την παραλία.  
38° 17.703'n  25° 57.894'e  Αγία Ειρήνη.  Μικρό λιμανάκι με μικρή βοτσαλωτή και ρηχή παραλία με καθαρά νερά σε κόλπο στις ΝΔ ακτές του νησιού μεταξύ των Μεστών και της Ελάτας 35 χλμ. από την πόλη της Χίου. Μία ταβέρνα και λίγες ομπρέλες. Παραλιακός χωματόδρομος 8 χλμ. σε 25 λεπτά συνεχίζει προς την παραλία Λιθί. 
38° 18.638'n  25° 58.423'e  παραλία Καλός Λιμένας ή Ασπροχάλικας. 
38° 19.840'n  25° 59.120'e  παραλία Καμινάκι. Ερείπια βίγλας στον λόφο αριστερά. 

Ελάτα. Παραδοσιακός μεσαιωνικός οικισμός με τη μορφή «χωριού-κάστρου». Απ’ το «ελάτε-ελάτε» (;) προς τους κατοίκους όταν από τις βίγλες τους ειδοποιούσαν ότι πλησίαζαν πειρατικά πλοία.

38° 20.437'n  25° 59.497'e  Παραλία Λιθί.  Στις Δ ακτές της Χίου, 26 χλμ. από την πόλη της Χίου κάτω από το χωριό Λιθί, με βορινό προσανατολισμό. Αμμώδης παραλία οργανωμένη με ξαπλώστρες, ομπρέλες και ναυαγοσώστη. Τα νερά είναι συνήθως ήρεμα. Σχετικά μεγάλο λιμάνι στα αριστερά της. Ταβέρνες που σερβίρουν φαγητό και στην αμμουδιά. Μπαρ στο ξενοδοχείο Αλμυρίκι. Για τα δικά μας γούστα η καλύτερη παραλία της Χίου απ' αυτές που είδαμε τον Αύγουστο του 2023.

Στο Λιθί δίδαξε ως δάσκαλος στο δημοτικό σχολείο επί 10 χρόνια τη δεκαετία 1870 ο Αναστάσιος Κεφαλάς, ο μετέπειτα Άγιος Νεκτάριος, Επίσκοπος Πενταπόλεως. Οι κάτοικοι του Λιθίου ονομάζονται Λιθονομούσοι (θηλυκό «Λιθονομούσαινες») στη Χίο, και όχι «Λιθούσοι» όπως θα περίμενε κάποιος σε αντιστοιχία με τους κατοίκους των άλλων χωριών (π.χ. Μεστούσοι, Πυργούσοι, κλπ.). Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το κοντινό επίνειο, παραπέμπει σε μία άλλη ετυμολογία για την λέξη «Λιθί», πέρα εκείνης που θα μπορούσε να θεωρηθεί προφανής, από το «λίθος». Πραγματικά, με δεδομένο ότι παλαιότερα αναφέρεται η γραφή «Ληθί» με «η», πιθανότατα το όνομα του χωριού προέρχεται από τη φράση «Αληθής Λιμήν». 

38° 21.829'n  25° 59.553'e  Τραχήλι.  Πινακίδα προειδοποιεί ότι ο χωματόδρομος ΔΕΝ είναι βατός κι οι επισκέπτες πρέπει να κατεβαίνουν με τα πόδια! Εμείς με το jeep κατεβήκαμε κι ανεβήκαμε κανονικά. Το πρόβλημα είναι ένα μεγάλο νεροφάγωμα στη μέση της διαδρομής. Μία από τις πιο όμορφες βοτσαλιές της Χίου, 25 χλμ. από την πόλη της Χίου στις Δ ακτές του νησιού. Συνδυάζει με τον καλύτερο τρόπο καταπράσινο βουνό καλυμμένο με πεύκα, με τα πεντακάθαρα νερά του Αιγαίου. Είναι απομονωμένη και ήσυχη. Την πιάνουν οι αέρηδες. 

38° 21.778'n  25° 59.303'e  Βίγλα Τραχηλιού (Λιθί). Πλήρης αποτυχία με την προσπάθεια βιντεοσκόπησης με το drone! ΔΕΝ έβλεπα τίποτα στην οθόνη! Έδειχνε υπερφωτισμένη, σχεδόν λευκή, με γραμμές! Την επόμενη μέρα – ψάχνωντας – πίεσα Pro στο κάτω δεξιό μέρος της οθόνης και το πρόβλημα διορθώθηκε! 
38° 21.945'n  25° 59.641'e  Ξεροπόταμος, μικρή, δίπλα στο Τραχήλι, πλησιάζει χωματόδρομος. 
38° 22.344'n  25° 59.705'e  Γιάλι ή Γυάλι από παρ. χωματόδρομο 23.3 χλμ 52’ από λιμάνι. 
38° 22.744'n  25° 59.358'e  Σάμι, μικροσκοπική, με τα πόδια ή από τη θάλασσα. 

Αυγώνυμα γραφικό χωριό με λίγους κατοίκους, 16 χλμ από την πόλη της Χίου, σε ένα βραχώδη λόφο με πέτρινα σπίτια. Στην Ανατολική είσοδο του χωριού 2 χώροι στάθμευσης. Ο μεγάλος με 21 θέσεις αυτοκινήτων. Εδώ μια από τις καλύτερες ταβέρνες της Χίου, 
38° 22.628'n  26° 01.200'e  «Το Αστέρι», με καλό φαγητό και θέα - σε κάποια χωράφια με συρμάτινους φράχτες - τη θάλασσα στο βάθος με τα Ψαρά και τα βουνά της Εύβοιας. Ωραίο ηλιοβασίλεμα. Μεσαιωνική θέση παρατηρητηρίου. Κοντά η βοτσαλιά «Ελίντα». 




38° 24.204'n 26° 01.203'e Ανάβατος εκκλησία Ταξιάρχη, στην άκρη του «χωριού». 
Ανάβατος (= δύσκολο να τον ανέβεις) ο λεγόμενος Μυστράς του Αιγαίου, στα Δ της Χίου, κτισμένος πάνω από έναν απότομο γκρεμό. Σε απόσταση 16 χλμ από την πόλη της Χίου, κρυμμένος από τα αδιάκριτα βλέμματα, δύσβατος στην ανάβασή του, σαν ένα κανονικό φρούριο, εντυπωσιάζει με την εμφάνισή του. Εδώ γράφτηκε ένα από τα κομμάτια της ιστορίας του νησιού, στην επανάσταση του 1821 και στις σφαγές του 1822. Ήταν ένας τόπος μαρτυρικός, καθώς φέρεται πως εκεί αυτοκτόνησαν, όπως στο Ζάλογγο, Χιώτισσες κατά την Καταστροφή, για να μην πέσουν στα χέρια των Οθωμανών. Μέχρι και σήμερα μένει ζωντανός ο μεγάλος Ταξιάρχης, που είναι το μόνο κτίσμα το οποίο δεσπόζει από μακριά, υπερήφανος ανάμεσα στην μυστηριακή γαλήνη της αέρινης νεκρής αυτής πόλης. Όχι πολύ μακριά από την μοναδική πύλη του τείχους, συναντά κανείς μία επιβλητική οικοδομή που κυριαρχεί ανάμεσα στα κτίσματα της ανατολικής πλευράς του. Είναι το λεγόμενο «Τριώροφο» που αποτελείται από το λιοτρίβι, το διδακτήριο, την Δεξαμενή και την εκκλησία της Παναγιάς. Ο οικισμός-μνημείο είναι ένα ποίημα ομορφιάς χάρη στα πυργωτά σπίτια του, τις αψίδες, τα τόξα και τα κατακόρυφα σχεδόν καλντερίμια του. Ανάβατος, χτισμένος σε ένα κωνικό βράχο 450 μέτρα πάνω από τη θάλασσα, με απόκρημνες πλευρές προς τα νότια και δυτικά και με μια μόνο πρόσβαση από τα βόρεια. Το χωριό εγκαταλείφθηκε μετά τις φοβερές σφαγές του 1822 και σήμερα αποτελεί εθνικό μνημείο για όλους τους Χιώτες. Είναι πλέον σχεδόν ερημωμένο, με μία μόνιμη κάτοικο, την κα Σμαράγδα (απογραφή 2011)! Τα σπίτια μέσα από τα τείχη ήταν στενά και κατασκευασμένα από γκρι πέτρα με επίπεδες σκεπές, χαμηλές πόρτες και μικροσκοπικά παράθυρα σαν πολεμίστρες. Ο Μυστράς του Αιγαίου. Αποτελεί σίγουρα τον πιο εντυπωσιακό μεσαιωνικό οικισμό του νησιού της Χϊου. Θα τον ακούσετε και ως «Μυστρά του Αιγαίου». Στον τόπο αυτό γυρίσαμε αιώνες πίσω. Πρόκειται για ένα μεσαιωνικό χωριό που αποτελείται από μικρές πέτρινες κατοικίες η μία κολλημένη στην άλλη και όλες μαζί στοιβαγμένες σε έναν απότομο τεράστιο βράχο περιστοιχισμένο από βουνά ώστε να μην είναι εύκολα ορατός. Είναι ένα μνημείο μεσαιωνικής αμυντικής αρχιτεκτονικής. Εκτός του σημείου που είναι αρχαιολογικά προστατευόμενο πολύ λίγοι κάτοικοι ζουν σήμερα. Ο Ανάβατος δέχθηκε το μεγαλύτερο πλήγμα μετά τη σφαγή των Τούρκων το 1822. Από τα αξιοθέατα που πρέπει να δείτε στη Χίο. Παρά το δύσβατο της φυσικής του τοποθεσίας, είναι εύκολα προσεγγίσιμος για τον σύγχρονο επισκέπτη, ο οποίος μπορεί επιπλέον να περιπλανηθεί άνετα στα μεσαιωνικά του δρομάκια χάρη στις εργασίες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του νησιού. Οι τελευταίες βοήθησαν στην ανάδειξη του Ανάβατου ως δημοφιλούς αξιοθέατου: θα βρείτε π.χ. ακόμα και προσεκτικά τοποθετημένα παγκάκια για να ξαποστάσετε, εάν χρειαστεί.




Εμείς βρήκαμε αναβατόρια και κλειστή πόρτα στην είσοδο λόγω εργασιών… στα τέλη Αυγούστου 2023!


Απ’ τον Ανάβατο χωματόδρομος βγαίνει στο χωριό Πιτυούς και συνεχίζει προς Καρδάμυλα. 

Η ξεχασμένη Χίος όχι μόνο από τους ξένους τουρίστες αλλά και από τους ίδιους τους Έλληνες. Μιλάμε για τη διαδρομή που συνεχίζει μετά τα Καρδάμυλα και «αγκαλιάζει» το Πελινναίον Όρος. 
Προσοχή εδώ κοντά δεν υπάρχουν βενζινάδικα. 

Από το Βίκι ξεκινά πεζοπορική διαδρομή προς την Αγία Τριάδα. 


38° 29.283'n  26° 03.452'e  Πύργος Πυτιούς. Πάνω στη μόνη φυσική δίοδο που ενώνει την ορεινή ΒΑ Xίο με την ΒΔ, κτίστηκε στις αρχές του 14ου αι. για στρατιωτικούς λόγους. O Πύργος έχει ακανόνιστο 16άπλευρο σχήμα και εσωτερικά χωρίζεται σε τρία επίπεδα. Διέθετε αποθήκες και στέρνα. Μετά τη Γενουατοκρατία έπαψε να χρησιμοποιείται. Ξαναχρησιμοποιήθηκε για τελευταία φορά το 1912 στην απελευθέρωση της Xίου, όταν τον είχε κάνει αρχηγείο ο τελευταίος Τούρκος Στρατιωτικός διοικητής του νησιού. Σήμερα ο Πύργος έχει αναδειχθεί αρχαιολογικά και είναι επισκέψιμος. 

(Το) Πιτυός (Πιτυούς στο Google).  Χωριό με μεσαιωνικά στοιχεία. Οφείλει το όνομα του στο πεύκο (πίτυς) που αφθονεί στην περιοχή. Κύριο χαρακτηριστικό του χωριού είναι ο πρόσφατα αναπαλαιωμένος, μεσαιωνικός πύργος του στην κορυφή του υψώματος με το μεταβυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου δίπλα του, η πέτρινη πλατεία και η αρχιτεκτονική των πέτρινων σπιτιών και των στενών δρόμων με καμάρες σε διάφορα σημεία, το παλιό δημοτικό σχολείο, το μνημείο των ξενιτεμένων Πιτυανών, η ταβέρνα «Μάκελος» (Τετάρτη κλειστά) κάτω από τον τεράστιο πλάτανο του χωριού κι ο ξυλόφουρνος του Γάννη Αποστόλη. «Στον ποταμό στον Μάκελο θα χτίσω ένα γιοφύρι για να περνάς αγάπη μου, να σε φιλώ στα χείλη.» 

38° 22.312'n  26° 02.856'e  Μονή Αγίων Πατέρων. Στην κορυφή του βουνού Προβατά. 
38° 22.442'n  26° 03.357'e  Νέα Μονή. Μνημείο διεθνούς σημασίας γνωστό για τα θαυμάσια ψηφιδωτά του αλλά και για το μακάβριο θέαμα των κρανίων των 800 σφαγιασθέντων μοναχών, τα οποία βρίσκονται στο παρεκκλήσι του Τιμίου Σταυρού. Ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα υπό τον βυζαντινό αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ΙΧ και είναι σαν ένα μικρό χωριό. Λεηλατήθηκε το 1822 από τους Τούρκους που έσφαξαν όλους τους μοναχούς κι έκαψαν τα πάντα. Καταστράφηκε από το σεισμό του 1881, ο οποίος προκάλεσε την κατάρρευση του τρούλου, της αψίδας του ιερού του καθολικού όπως επίσης και την καταστροφή πολλών μωσαϊκών. Στα νεότερα χρόνια έγιναν προσπάθειες για την αναστύλωση του μνημείου και τη διατήρηση των μωσαϊκών του καθολικού. Έχει χαρακτηρισθεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO. 

38° 22.362'n  26° 04.153'e  Μικρός καταρράκτης με λιμνούλα κοντά στη Νέα Μονή ανάμεσα σε πεύκα και βράχους. Αν έχει νερό αξίζει την επίσκεψη. Κατάβαση από σχετικά απότομο δύσβατο κι ολισθηρό «μονοπάτι» που θέλει προσοχή. Δίπλα στον κεντρικό δρόμο στο μεταλλικό προσκυνητάρι.  
38° 22.817'n  26° 04.299'e  Μονή Αγίου Μάρκου. Δ από λιμάνι, ΝΔ των Καρυών. Θέα. 

38° 23.490'n  25° 59.440'e  Ελίντα. Η πιο κρύα σύμφωνα με το διαδίκτυο! Έξω πέτρες μέσα παγάκια! Σε μεγάλο και κλειστό κόλπο, ένα ήσυχο και απάνεμο καταφύγιο, που κατά τη διάρκεια του Β' παγκοσμίου πολέμου «έκρυβε» στα νερά του, το θρυλικό υποβρύχιο «Παπανικολής». Το τοπίο γύρω από την παραλία είναι σπάνιας φυσικής ομορφιάς, με πολύ ψηλά βουνά και πεύκα που φτάνουν μέχρι τη θάλασσα. Το κολύμπι στα πρασινογάλανα κρύα νερά του κόλπου και τα ολόλευκα βότσαλα της παραλίας, είναι στ' αλήθεια μία μοναδική εμπειρία και απόλαυση που δεν πρέπει να χάσετε. Λίγος κόσμος, χωρίς οργάνωση, πεντακάθαρα νερά, πανέμορφος βυθός για τους λάτρεις με τις μάσκες. 
38° 23.251'n  25° 59.055'e  Βίγλα Ελίντας (Αναβάτου), δεν φτάνει δρόμος. 
38° 24.090'n  25° 58.284'e  Μακριά Άμμος.  Προσοχή είναι δίπλα στο τηγάνι, όχι το τηγάνι! Έξω άμμο με βότσαλα, μέσα πέτρες που δυσκολεύουν την είσοδο στη θάλασσα. Η θάλασσα είναι ψιλοκρύα για κανονικούς ανθρώπους ζεστή για Χίο. Λίγα δεντράκια για σκιά. 
38° 24.225'n  25° 58.014'e  Τηγάνι,  Στις Δυτικές ακτές της Χίου, απομονωμένη μέσα σε κόλπο, σε πευκόφυτο μέρος – είδαμε σκηνές ανάμεσα στα πεύκα. Έχει καθαρά, κρύα νερά και λευκά βότσαλα. Ωραία η ασφάλτινη διαδρομή από Τηγάνι μέχρι Μετόχι, ειδικά τις απογευματινές ώρες. 
38° 24.266'n  25° 57.731'e  Βίγλα Πύργος του Παχύ (Τηγάνι), χωματόδρομος. Πίσω της ανατολικά ένα μικρό αμφιθέατρο! 
38° 24.427'n  25° 57.801'e  Παραλία Ολόρθος γκρεμός. Από μονοπάτι ή τη θάλασσα.  
38° 25.027'n  25° 57.809'e  Μετόχι.  Στη διαδρομή από Τηγάνι προς Μετόχι υπήρχε αρκετό πράσινο. Πολλές γύρω πλαγιές ήταν καμένες. Στις Δ ακτές της Χίου, 32 χλμ από την πόλη, με βότσαλα, άμμο και καθαρά νερά. 4 χλμ. βορειότερα, βρίσκεται το χωριό Σιδηρούντα. 
38° 25.908'n  25° 57.533'e  παραλία Παπαλιά. Κατεβαίνει χωματόδρομος. 
38° 26.589'n  25° 57.370'e  παραλία Γέριτα. Κατεβαίνει χωματόδρομος. 
38° 26.901'n  25° 56.906'e  Πραστά η πινακίδα έγραφε Πραστιά. Ρηχή και ζεστή αμμουδιά. Άμμος μέσα κι έξω με λίγα φύκια και πράσινες πλάκες στη δεξιά πλευρά κοντά στην μικρή προβλήτα. Ο χωματόδρομος κατεβαίνει μέχρι την προβλήτα που έχει χώρο αναστροφής. Μικρός χώρος στάθμευσης λίγο πριν την προβλήτα. Δεν την πιάνει ο Βοριάς, Δεν έχει σκιά. 38° 27.194'n  25° 56.799'e  Παραλία Πίσω Πραστιά. 
38° 27.698'n  25° 56.413'e  Μάναγρος. Η μεγαλύτερη παραλία της Χίου – ξεπερνάει το 1.5 χλμ – με 3 τμήματα Μάναγρος, Βολισσός, Μαγεμένα (με ομπρέλες) με άμμο και βότσαλα στο δρόμο προς Βολισσό, 35 χλμ. από την Χίο. Δεν υπάρχει σκιά. Καλή επιλογή για κολύμπι. Τα νερά πεντακάθαρα μεν πολύ κρύα και βαθιά δε. Το μεγαλύτερο τμήμα της δεν είναι οργανωμένο. Ηλιοβασίλεμα. Κοντά στη Βολισσό.  
38° 28.634'n  25° 56.649'e  Άγιος Γεώργιος Βασιλικών (Βασιλικούσης) ωραίο ξωκλήσι δίπλα στα ερείπια του λιθόκτιστου διώροφου πύργου του Αγίου Γεωργίου Βασιλικών.  



Βολισσός, κεφαλοχώρι χτισμένο αμφιθεατρικά στον λόφο, 40 χλμ. από την χώρα, το μεγαλύτερο χωριό στη ΒΔ Χίο. Κατά τον Θουκυδίδη, ήταν κάποτε μια παλιά αιολική πόλη και φημίζονταν ως η γενέτειρα του Ομήρου. Στην κορυφή του λόφου το βυζαντινό κάστρο. 10’ ανάβαση από τον χώρο στάθμευσης. Πιο εντυπωσιακό από έξω και μακριά. Αδιάφορο εσωτερικά. 
Βολισσός, ο φούρνος «του Κλώσσα» από το 1955. Μόνο ψωμί & παξιμάδια. Κοντά στο σχολείο! 

38° 29.028'n  25° 55.797'e  ξωκλ. Αγ. Παρασκευής για φωτό και drone Βολισσού και Κάστρου. Απόσταση απ’ το εκκλησάκι μέχρι την άκρη του κάστρου 450μ. 
38° 29.143'n  25° 55.600'e  Το Κάστρο της Βολισσού. Η Βολισσός, ως το κυριότερο οχυρό της βόρειας Χίου, αποτελούσε ισχυρή αμυντική περιοχή, που περιλάμβανε όλο το βορειοδυτικό τμήμα του νησιού, την Αμανή και τα χωριά της, που ανάλογα με τον πληθυσμό και τη θέση τους υπήρχαν τείχη, οχυρά, πύργοι, βίγλες και πυργόπουλα. Έχει τραπεζοειδές σχήμα και είναι αρκετά καλά διατηρημένο. Για τη βυζαντινή του καταγωγή κάνει μνεία η Άννα Κομνηνή στην Αλεξιάδα της. Ωραίο ηλιοβασίλεμα. Φτάστε μέχρι το επιβλητικό κτήριο του σχολείου με την φανταστική θέα στην θάλασσα! Λιμανάκι Λημνιάς Βολισσού. Ακτοπλοϊκή σύνδεση με Ψαρά. 

38° 28.292'n 25° 54.874'e Λευκάθια.  Όμορφη παραλία κοντά στο λιμανάκι Λημνιά με πετραδάκια και λίγη άμμο. Καθαρά αλλά και κρύα νερά. Μπιτσόμπαρο. Δεξιά δεντράκια για σκιά. Δεν την πιάνει ο βοριάς. Όμορφη μικρή σχετικά παραλία με μικρό beach bar, κατάλληλο μέρος για χαλαρό μπάνιο. Ωραία τοποθεσία και καθαρή θάλασσα αν και κρύα (όπως σε ολόκληρο το νησί). Όχι κάτι το ιδιαίτερο, αλλά κατάλληλη επιλογή για ένα μπάνιο μια καθημερινή. Σε μικρή απόσταση η εκκλησία της Αγίας Μαρκέλλας. Μία από τις καλύτερες παραλίες της ΒΔ Χίου, 39 χλμ. από την πόλη με βαθιά πεντακάθαρα νερά, χοντρή άμμο με μικρά βότσαλα, πεύκα, πολύ κόσμο από όλο το νησί και κυρίως από την Βολισσό και τα κοντινά χωριά. Είναι οργανωμένη, με beach bar, ενοικιαζόμενα δωμάτια και ταβέρνες στην περιοχή. Το γνωστό χωριό Βολισσός με το πανέμορφο κάστρο, βρίσκεται μόλις 2 χλμ. από την παραλία, το οποίο πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφθείτε. 

38° 28.385'n  25° 54.612'e  Λήμνος, παραλία Λήμνου.  
Μεγάλη παραλία με πεντακάθαρα νερά, βότσαλο, υποδομές ντους και αποδυτηρίων, beach bar, σχετικά απάνεμη και με καταπληκτική θέα στο Αιγαίο. Χωρίς υπερβολικό κόσμο, με σχετικά εύκολο parking. Ιδανικό μέρος για οικογένειες, παρέες ή και ζευγάρια. Καθαρή παραλία, πεντακάθαρη θάλασσα. Πολύ ήσυχο μέρος κοντά στη Βολισσό και το προσκύνημα της Αγίας Μαρκέλλας. Υπάρχει οργάνωση με ομπρέλες και ξαπλώστρες, η ηρεμία που αποπνέει το τοπίο σε προδιαθέτει να μείνεις μέχρι το βράδυ. Η παραλία Λήμνος βρίσκεται σε απόσταση 39 χλμ. από την πόλη της Χίου, στις ΒΔ ακτές του νησιού, 2 χλμ. ΝΔ της Βολισσού. Δεν είναι οργανωμένη, είναι ήσυχη αν και ακριβώς από πίσω υπάρχει δρόμος, αποτελείται από άμμο και βότσαλο, τα νερά είναι πεντακάθαρα, βαθιά και ζεστά (?). Κοντά στην παραλία υπάρχουν ταβέρνες οι οποίες σερβίρουν φρέσκα θαλασσινά τα οποία προμηθεύονται καθημερινά από τους ντόπιους ψαράδες καθώς και το τοπικό χιώτικο ποτό, τη σουμάδα. Τους καλοκαιρινούς μήνες, η παραλία γεμίζει με σκηνές κατασκηνωτών που προτιμούν το ελεύθερο κάμπινγκ. 

38° 28.514'n  25° 54.156'e  Λαμψά (Λάμψα στον Google).
Στις ΒΔ ακτές του νησιού, 40 χλμ. από την πόλη της Χίου, κοντά στην Βολισσό. Δεν είναι οργανωμένη, έχει πεντακάθαρα νερά περικυκλωμένα με το φυσικό περιβάλλον της Χίου. 
38° 28.601'n  25° 53.696'e  Βακέλωνας ή Βακελόνας. Δεν κατεβαίνει δρόμος. 
38° 28.802'n  25° 53.252'e  Μονή Αγίας Μαρκέλλας. Παραλία από κάτω. 6 χλμ. από τη Βολισσό βρίσκεται η μονή, το προσκύνημα και η παραλία της Αγίας Μαρκέλλας. Στις 22 Ιουλίου που είναι ημέρα επίσημης αργίας για το νησί, χιλιάδες πιστοί έρχονται από διάφορα σημεία του νησιού αλλά και της Ελλάδας για την εορτή της Αγίας Μαρκέλλας της Χιοπολίτιδος, προστάτιδας της Χίου. Η μεγάλη παραλία που αντικρίζει τα Ψαρά, αποτελείται από άμμο και ψιλό βότσαλο και είναι γνωστή για τα καθαρά αλλά κρύα νερά της. Στο δεξιό άκρο της παραλίας, υπάρχει το μονοπάτι που οδηγεί στο σημείο όπου μαρτύρησε η Αγία Μαρκέλλα. Σε αυτό το σημείο, αναβλύζει ζεστό νερό μέσα στη θάλασσα. 
Η παραλία Αγία Μαρκέλλα, με βότσαλα. άμμο, βαθιά & κρύα νερά. Μονοπάτι βόρεια οδηγεί στο σημείο όπου πέθανε η Μαρκέλλα κι αναβλύζει ζεστό νερό. 

38° 29.717'n 25°  51.777'e  Τρυπητή (Καλολιμένη, Καλολίμε, Αμπέλα). Δεξιά ο βράχος Τρυπητή 
38° 30.216'n  25° 51.436'e  Ζανακούντα. Αμμουδιά. Ξωκλήσι Αγ. Ισίδωρου αριστερά της (Ν) 38° 31.379'n  25° 50.772'e  Εζούσα, Δεξιά της, το ξωκλήσι του Άγιου Προκόπιου με ωραία θέα. Μοναδική παραλία, άγρια και μαγευτική. Παγωμένα καθαρά γαλανά νερά, απίστευτη θέα και βραχώδες τοπίο. Εύκολη πρόσβαση και στάθμευση, μεγάλη σε έκταση και χωρίς πολύ κόσμο. Ίσως το καλύτερο ηλιοβασίλεμα της Χίου, μοναδική εμπειρία για κάθε ταξιδιώτη. Παρθένο μέρος (με αρκετά σκόρπια εξοχικά ?), ένα κρυφό διαμαντάκι (?). Παρά τα καλά σχόλια στο διαδίκτυο, εμείς δεν κατεβήκαμε. 

Πολλοί «ανεμιστήρες»… 
Παραλία Μελανιούς, λίγο πριν το Μνημείο του 1822 
38° 32.658'n  25° 49.911'e  Μνημείο σφαγιασθέντων 1822. 

Άγιο Γάλα ή Άγιο Γάλας από το σπηλαιόγαλα που σταλάζει από τους σταλακτίτες του σπηλαίου που σύμφωνα με την παράδοση έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Οι κάτοικοί του είναι οι Αγιογαλούσοι και οι Αγιογαλούσενες. Χτισμένο στη ΒΔ Χίο στην κορυφή ενός βραχώδους βουνού, 72 χλμ. από την πόλη. Μοναδικές σπηλιές με σταλακτίτες και σταλαγμίτες εκτείνονται κάτω από το χωριό. Άνθρωποι εγκαταστάθηκαν σε αυτή τη σπηλιά στη διάρκεια της Νεολιθικής Περιόδου (6000-5000 π.Χ) και έζησαν μέχρι το 2700 π.Χ. Κομμάτια από αντικείμενα πηλού δείχνουν ότι η σπηλιά χρησιμοποιούνταν επίσης κι ως ιερό στους Αρχαϊκούς και Ρωμαϊκούς χρόνους. Εδώ η βυζαντινή εκκλησία της Παναγιάς Αγιογαλούσαινας 13ου αιώνα με ενδιαφέρον ξυλόγλυπτο τέμπλο. Πράσινη ρεματιά με τρεχούμενα νερά. Υπάρχει επίσης ένα μικρό εκκλησάκι της Αγίας Άννας μέσα στην σπηλιά. 
38° 33.735'n  25° 51.596'e  ξωκλήσι Αγίου Θαλελαίου πίσω από το Σπήλαιο του Αγ. Γάλακτος. 38° 33.727'n  25° 51.612'e  Το Σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος είναι ένα από τα δυο επισκέψιμα του νησιού. Το άλλο είναι το σπήλαιο των Ολύμπων. Εδώ βρέθηκαν τα πρώτα ίχνη κατοίκησης στο νησί, από την νεολιθική περίοδο (θυσιαστικές τελετουργίες, λίθινα και κοκάλινα εργαλεία, πήλινα αγγεία, ειδώλια, λαξευμένα πετρώματα πεταλίδες και άλλα οστρακοειδή - υπολείμματα τροφής που συναντά ακόμα και σήμερα ο επισκέπτης και πολλά κεραμικά όστρακα που αποτελούν αδιάψευστη απόδειξη ζωής στο σπήλαιο κατά την νεολιθική περίοδο και την πρώιμη εποχή του χαλκού από το 6500 έως το 2700 π.Χ. Το σπήλαιο εξερευνήθηκε και χαρτογραφήθηκε από την Άννα Πετροχείλου μαζί με το ζεύγος Γκουρβέλου το 1969 κατόπιν προσκλήσεως της Περιηγητικής Λέσχης Χίου. Μορφολογικά, είναι ένας επιμήκης διάδρομος συνολικού μήκους 120μ. που σχηματίζει μαιάνδρους ενώ τοπικά διευρύνεται δημιουργώντας ευρύχωρες αίθουσες και δαιδαλώδη σύνολα θαλάμων. Η υγρασία και η σταγονορροή είναι έντονες αλλά η θερμοκρασία μεταβάλλεται ανάλογα με την εποχή. Επισκέψιμο από τις αρχές Μαΐου μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου. Η ξενάγηση στο σπήλαιο τους καλοκαιρινούς μήνες γίνεται καθημερινά. Είσοδος 5 ευρώ. Αν έχετε επισκεφθεί κάποιο άλλο σπήλαιο στην Ελλάδα μάλλον θα απογοητευτείτε. 
Νενητούρια (τα νεοαγορασμένα από το ρήμα ωνούμαι). 
Κουρούνια γνωστά για την ποικιλία κρασιού που παραγόταν εκεί.   
38° 33.121'n  25° 50.335'e  παραλία Λειχήνα, εκτεθειμένη στον βοριά. 
38° 33.766'n  25° 50.675'e  παραλία Γαλάτου. 
38° 35.184'n  25° 53.063'e  Ξωκλήσι Αγίου Γεωργίου Κρασά. Διπλή βοτσαλιά. Βλέπει τον βοριά. 
38° 35.325'n  25° 54.306'e  Αγαλάτου. Την πιάνει ο βοριάς. 
38° 35.283'n  25° 55.397'e  παραλία Ευτυχία. Την πιάνει ο βοριάς. 
38° 35.248'n  25° 56.219'e  Αγιάσματα,  βότσαλα με άμμο, μια από τις βορειότερες παραλίες της Χίου. Η περιοχή είναι γνωστή για τα ιαματικά λουτρά και την φυσική ομορφιά της. Την πιάνει ο Βοριάς. Κοντά τις στοές παλαιών μεταλλείων. Πίσω της η ταβέρνα «Τα Αγιάσματα» της Μαρίας Παπουλή. Κοκκινιστή κατσίκα, χερίσια μακαρόνια, ζυμωτό ψωμί & Αριούσιο οίνο! Λεπτόποδα, κεφενεδάκι Έμπολο. Κοντά τα παλιά μεταλλεία αντιμονίου Το χωριό που τα σπίτια είχαν μία τρύπα στην σκεπή. Τα σπίτια είναι κολλητά μεταξύ τους, με τέτοιο τρόπο χτισμένα ώστε να δημιουργούν ένα εξωτερικό τείχος. Επιπλέον τα σπίτια που είναι χτισμένα πιο μέσα και δεν αποτελούν μέρος του τείχους, δεν είχαν καθόλου παράθυρα. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο είχαν μια τρύπα στην οροφή για να μπαίνει λίγο φως. 
38° 34.975'n  25° 58.171'e  Αγρελωπό. Εγκαταλελειμμένο χωριό.
38° 35.792'n  25° 58.680'e  παραλία Καμπιών ή Κάμπια.  Δυο παραλίες, η μία με μεγάλα βότσαλα και η άλλη με μικρά, κατάλληλη για μπάνιο. Ήσυχες και απομονωμένες. Με δυνατούς βοριάδες όμως το κολύμπι είναι επικίνδυνο! 
38° 35.878'n  25° 59.603'e  Φούρνοι (Σφηκούντα στο Google Maps), φάτσα στον βοριά. 
38° 34.851'n  25° 58.866'e  Κάστρο των Καμπιών ή της Ωριάς ή «Καστράκι της Αγίας Παρασκευής»  βρίσκεται πάνω από το ομώνυμο χωριό, στην κορυφή υπερυψωμένου βράχου, όπου υπάρχει το εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής. Δεσπόζει σε ένα από τα ωραιότερα φυσικά τοπία της Χίου, πάνω από το κατάφυτο φαράγγι των Καμπιών. Είναι της Βυζαντινής εποχής και εγκαταλείφτηκε όταν έχασε πια τον αμυντικό του χαρακτήρα για την περιοχή. Κάμπια Από την Σπαρτούντα χωματόδρομος 5.6 χλμ. (18-20 λεπτά) ανηφορίζει το Πελιναίο (ή Πεληναίο) όρος και πλησιάζει 370 μ κάτω από την κορυφή (κορυφή του Δία). Ο «δρόμος» συνεχίζει και καταλήγει στο ξωκλήσι της Ζωοδ. Πηγής. 
38° 33.374'n  26° 00.292'e  Αγία Τριάδα, μεταλλικό εκκλησάκι, στην υψηλότερη κορυφή της Χίου, του Πελιναίου Όρους στα 1.297 μ. Επιστροφή προς Σπαρτούντα.   
Σπαρτούντα σε υψόμετρο 530μ. ο ορεινότερος οικισμός της Χίου. 

Παράκαμψη 16 + 16 χλμ σε 33 + 33 λεπτά… 
38° 30.971'n  25° 57.264'e  Τα Μάρκου: Το εγκαταλελειμμένο χωριό με το παράξενο όνομα. Στη Β πλευρά της Χίου 2 χλμ. ΝΑ της από την Πισπιλούντας.
38° 31.740'n  25° 56.241'e  Παλιά Ποταμιά. Εγκαταλελειμμένο χωριό, Β της Νέας Ποταμιάς. Φυτά
Κηπουριές, στους πρόποδες του Πεληναίου σε όμορφο πράσινο περιβάλλον. Ταβέρνα «Πέτρινη Πλατεία» με καλό φαγητό (υπάρχει πινακίδα). Κότσι, γίδα κοκκινιστή με χειροποίητα μακαρόνια, παστουρμαδοπιτάκια, τυρόπιτες με δικό τους φύλλο, και φρεσκότατα λαχανικά στις σαλάτες. Δύσκολος ο δρόμος μέχρι εκεί αλλά το φαγητό θα σε αποζημιώσει.

38° 28.767'n  25° 58.574'e Μονή Μουνδών – σήμερα εγκαταλελειμμένη – στα Διευχά με τις σπάνιες απεικονίσεις του διαβόλου! Αφιερωμένη στη μνήμη του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Το καθολικό, τα παρεκκλήσια, τα κελιά και το θολοσκέπαστο πρόπυλο της εισόδου αποτελούν το υπάρχον κτηριακό συγκρότημα της Μονής Η γνωστή ιστορία της αρχίζει το 1574, οπότε και ανακαινίσθηκε από τον Ιερομόναχο Ιάκωβο Λαγκαδιώτη. Ήταν το σπουδαιότερο μοναστήρι μετά τη Νέα Μονή. Σ` αυτήν εγκαταστάθηκαν και μόνασαν επιφανείς Χιώτες που ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα για την αγιογράφησή της καθότι άκμασε ως σπουδαίο θρησκευτικό ίδρυμα στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας. Είχε σπουδαία βιβλιοθήκη με αξιόλογη μεμβράνη του 1462 μΧ. που μάλλον ήταν η Διαθήκη της Όσιας Ματρόνας της Χιοπολίτιδας. Το 1620 ανατέθηκε η διακόσμηση του Καθολικού στο Χιώτη ζωγράφο Μανουήλ Καλαρώνη, ιερέα. Ο ζωγράφος δεν ολοκλήρωσε την εργασία του γιατί δεν υπήρχαν τα σχετικά χρήματα. Η αγιογράφησή της το 1622, από το Νεόφιλο Παραδείση, απέτυχε. Το 1730 την τοιχογράφηση του καθολικού ανέλαβε ο ζωγράφος Κωνσταντίνος από τον Καταρράκτη. Δυστυχώς όλες οι τοιχογραφίες καταστράφηκαν στο σεισμό του 1881. Οι τοιχογραφίες που διατηρούνται μέχρι σήμερα έγιναν από ανώνυμο ζωγράφο το 1849, όπως δείχνει τουλάχιστον η επιγραφή πάνω από την κύρια είσοδο του ναού, στο εσωτερικό του καθολικού. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η παράσταση στο κάτω μέρος του νότιου τοίχου που φέρει την επιγραφή «Ο βίος του αληθούς μοναχού». Ο σταυρωμένος μοναχός πλαισιώνεται από την απεικόνιση του Άδη στα αριστερά και σε δύο διαφορετικά επίπεδα από το κόσμο και το θάνατο. Το 1822 το μοναστήρι καταστράφηκε από τους Τούρκους και αργότερα ανακαινίσθηκε. 

Αμάδες σε καταπράσινο τοπίο με πολλά ρυάκια. 
Βίκι 

38° 35.929'n  26° 01.213'e  Κέραμος. 
38° 35.793'n  26° 01.670'e  Άγιος Νικόλαος.
38° 35.365'n  26° 02.481'e  βοτσαλιά Αμάδων. Αριστερά της το ξωκλήσι του Αγίου Ισιδώρου. Τα 6 χλμ. του τσιμεντόδρομου που κατηφορίζει μέχρι την παραλία είναι μέσα σε πευκοδάσος! 
38° 34.685'n  26° 04.383'e  παραλία Άμπελος. 
38° 33.803'n  26° 04.818'e  Γιόσωνας.   Μερικά μέτρα από το μαγευτικό Ναγό,  το καλύτερα κρυμμένο μυστικό της ΒΑ Χίου. Το όνομα της προέρχεται από τον περίφημο Ιάσονα με τον μύθο να θέλει τον θρυλικό ήρωα να περνάει από αυτή την παραλία κατά την Αργοναυτική εκστρατεία. Μεγάλη παραλία με βότσαλα και γαλαζοπράσινα νερά, άγρια ομορφιά με θέα το ομώνυμο φαράγγι. Την πιάνει ο Βοριάς. Ωραίοι μικροί κόλποι κατά μήκος της. Τον Αϋγουστο του 2023 το μπιτσόμπαρο ήταν κλειστό κι ερειπωμένο. Σχετικά ικανοποιητικός χώρος στάθμευσης. Σε κοντινή απόσταση από το Γιόσονα, περίπου 1,5 χλμ Ν, η παραλία του Ναγού. 

38° 33.531'n  26° 04.995'e  Ναγού ή Ναγός. Στο ΒΑ τμήμα του νησιού, 29 χλμ. από την πόλη της Χίου, 5 χλμ. Β από το χωριό Άνω Καρδάμυλα, με χρωματιστά βότσαλα και πεντακάθαρα κρύα νερά. Ωραίο τοπίο με τα καταπράσινα βουνά της Χίου ολόγυρα και τις φυσικές πηγές γλυκού νερού. Στην παραλία υπάρχουν εστιατόρια και ταβέρνες. Αξίζει να ανέβεις τα πέτρινα σκαλιά στο βουνό στο πλάι της για τη θέα από το εκκλησάκι της Παναγίας. Η περιοχή διαθέτει ενοικιαζόμενα δωμάτια και ψαροταβέρνες. 
38° 33.410'n  26° 05.062'e  Παραλία Γυαλισκάρι. Χαρακτηρισμένη – παράνομα – ιδιωτική! 
38° 33.283'n  26° 05.279'e  Βλυχάδα, Κρύα νερά. Την πιάνει ο βοριάς. Ταβέρνα. 
38° 33.117'n  26° 06.542'e  Μύλος Μαυρή. Αριστερά του το ξωκλήσι του Άγιου Παντελεήμονα. 

Μάρμαρο 
Κυδιάντα, εγκαταλελειμμένο ιστορικό χωριό… 

Καρδάμυλα:  (καρδαμύλη = είδος ψωμιού ή ζυμαρικού από κριθάρι).
Δύο χωριά 28 χλμ. Β της πόλης της Χίου, με 2000 κατοίκους. Τα Άνω Καρδάμυλα είναι το παλαιό χωριό και απλώνεται στον απόκρημνο λόφο «Βουνό της Γριάς» με παραδοσιακά πέτρινα κυρίως σπίτια και στενούς δρόμους. Τα παλαιά Καρδάμυλα περιγράφονται από τον Θουκυδίδη. Το χαμηλότερο χωριό ονομάζεται Μάρμαρο κι απέχει 2 χλμ. από το άνω χωριό. Το Μάρμαρο είναι χτισμένο στο βάθος ενός υπήνεμου κόλπου και προστατεύεται από το μικρό νησάκι που καλείται «Νησί». Η Β & η ΒΔ Χίος διαφέρει σημαντικά από τη Ν & Α πλευρά του νησιού από την άποψη του φυσικού περιβάλλοντος και της παραγωγικότητας. Τα χωριά είναι μικρά, απομονωμένα και μακριά απ’ τη θάλασσα.
 
38° 32.577'n  26° 06.633'e  άγαλμα Καρδαμυλίτισσας μάνας, λίγο μετά το άγαλμα του ναύτη. 38° 32.406'n  26° 06.955'e  παραλία Καρδάμυλα. 
38° 32.567'n  26° 07.869'e  παραλία Πάρπαντα.
38° 31.185'n  26° 09.007'e  παραλία Πυργιά. 
38° 29.546'n  26° 08.705'e  παραλία Παπαδιά ή Παλαιόπυργος. Πίσω της ερείπια βίγλας. 
38° 29.257'n  26° 07.430'e  παραλία Δελφίνι. Την Παρασκευή 1 Σεπτεμβρίου 2023, την ώρα που περιμέναμε το καράβι, έπιασε φωτιά! 

Λαγκάδα. Γραφικό ψαροχώρι 16 χλμ. βόρεια της πόλης της Χίου με μεγάλο φυσικό λιμάνι. Από εδώ μπορείτε να πάτε Οινούσσες. Προέρχεται από τους αρχαίους οικισμούς των Κοίλα και της Κυδιάντα. Οι κάτοικοι ήταν κυρίως ναυτικοί και ψαράδες. Δωμάτια και ταβέρνες κατά μήκος της παραλίας. Να πιείτε ένα ουζάκι στη Λαγκάδα. Δοκιμάστε και τα αξιόλογα ούζα της Χίου (5, 7, Καζανιστό, Ψυχής, Απαλαρίνα, αλλά και ούζο με γεύση και μυρωδιά μαστίχας). 




38° 28.255'n  26° 08.605'e  ξωκλήσι Αγίου Ισίδωρου Συκιάδας.  

Παντουκιός (Βόρεια Χίος). Μικρό παραθαλάσσιο χωριό στην Α πλευρά του νησιού κοντά στο χωριό Συκιάδα με φυσικό λιμάνι και ταβέρνες πάνω στη θάλασσα. Τα δέντρα φτάνουν σχεδόν μέχρι τη θάλασσα στην άκρη του οικισμού που συνήθως είναι ήσυχη, «λάδι». 

38° 26.650'n 26° 08.611'e  παραλία Γλάρων, κατειλημμένη από μπιτσόμπαρο με ξαπλώστρες κι ομπρέλες!  Δεν την πιάνει ο καιρός. Χώρος στάθμευσης στον κεντρικό ασφάλτινο δρόμο! Θαλάσσια «σπορ» για τους φαν. Μία από τις καλύτερες παραλίες της Χίου, 9 χλμ. Β της πόλης της Χίου. Μικρή σε μήκος, μέσα σε μικρό κόλπο ανάμεσα σε βράχους, προστατευμένη από ανέμους, με πεντακάθαρα και κρύα νερά, αποτελεί κοσμοπολίτικο προορισμό.  Γεμίζει γρήγορα κόσμο. Από τις δύο πλευρές της παραλίας πηγάζουν πηγές – κρύου – νερού. 
38° 26.045'n  26° 08.546'e  παραλία Μυρσινίδη. Βοτσαλιά. Στην άλλη άκρη η μονή. 
38° 25.783'n  26° 08.471'e  Μονή Παν.Μυρτιδιώτισσας Μυρσινιδίου. Από κάτω μικρή παραλία. 38° 25.449'n  26° 08.218'e  μνημείο Γιάννη Ψυχάρη (1854-1929)  γλωσσολόγου και λογοτέχνη, καθηγητή της ελληνικής γλώσσας στο Παρίσι, που πρωτοστάτησε στην καθιέρωση της δημοτικής σε επίσημη γλώσσα του ελληνικού κράτους. 

38° 25.334'n 26° 08.052'e Δασκαλόπετρα Ομήρου, Ιερό Κυβέλης και παραλία. Η πέτρα του Ομήρου πάνω από την ομώνυμη παραλία του Βροντάδου, είναι ένα από τα πιο γνωστά μνημεία του νησιού. Συνδέθηκε στενά με την παράδοση του Ομήρου και θεωρήθηκε το Σχολείο του μεγάλου ποιητή. Η Χίος είναι μία από τις επτά πόλεις (Σμύρνη, Χίος, Κολοφών, Ιθάκη, Πύργος, Άργος, Αθήνα) που διεκδικούν την καταγωγή του Ομήρου. Συγκεντρώνει μάλιστα τις περισσότερες πιθανότητες, αφού σ' αυτή την εκδοχή συνηγορούν έγκυρες μαρτυρίες πολλών αρχαίων συγγραφέων και ποιητών. Ο βράχος της Δασκαλόπετρας – 7 χλμ Β της πόλης της Χίου – που έχει προκαλέσει ζωηρό ενδιαφέρον και ποικίλες ερμηνείες. Άλλοι τον συνέδεσαν με τον Όμηρο, ενώ από άλλους θεωρήθηκε ως βωμός ειδωλολατρικού θεού. Παρά τη μεγάλη φθορά που υπέστη το μνημείο, οι αρχαιολόγοι αναγνωρίζουν στο κυβικό έξαρμα, στο επάνω μέρος του βράχου, τα χαρακτηριστικά ενός μονολιθικού αγάλματος – ναΐσκου της θεάς Κυβέλης, Richard Chandler (1764) – που λατρευόταν ως Μεγάλη Μήτηρ στην αρχαία Χίο και πιθανότατα υπήρχε ναός της στην περιοχή του Βροντάδου, που βρέθηκαν πολλά ανάγλυφα, αγάλματα και αναθηματική επιγραφή. Είσοδος ελεύθερη. Η βρύση του πασά. Η βοτσαλιά Δασκαλόπετρα με τα πεντακάθαρα νερά, συνορεύει με το Β τμήμα του Βροντάδου. Πήρε το όνομα της από την μυθική πέτρα πάνω στην οποία καθόταν ο Όμηρος όταν έκανε μάθημα στους μαθητές του.. Στην περιοχή υπάρχουν ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες, εστιατόρια και καφετέριες. Απέναντι της υπάρχει μικρό λιμάνι. 

38° 24.989'n  26° 08.032'e  Βροντάδος, όρμος Λω  Η παραλία βρίσκεται στο Β τμήμα του Βροντάδου, δίπλα στον κεντρικό δρόμο, 5 χλμ. από την πόλη της Χίου, λίγο πριν την Δασκαλόπετρα. Αμμώδης, οργανωμένη με ομπρέλες, ξαπλώστρες, θαλάσσια παιχνίδια και είσοδος με «συμβολικό ποσό». Τα νερά είναι καθαρά και ζεστά εξαιτίας του μικρού κόλπου στο οποίο βρίσκεται. Στην περιοχή υπάρχουν mini market, ταβέρνες, καφετέριες, ξενοδοχεία κι ενοικιαζόμενα δωμάτια. Βροντάδος (Βόρεια Χίος). Παραθαλάσσια πόλη, 4 χλμ Β της πόλης της Χίου και ΝΑ του βουνού Αίπος, ενωμένος πλέον με την πόλη της Χίου. Ο πληθυσμός του είναι 4500 άνθρωποι πολλοί από τους οποίους είναι ναυτικοί. Γνωστός για το έθιμο του Ρουκετοπόλεμου -μεταξύ δύο εκκλησιών- το Πάσχα. 
38° 24.771'n 26° 07.683'e  Παναγία Ερυθιανή. Η αντίπαλη εκκλησία είναι Β ο Άγιος Μάρκος. 38° 24.703'n 26° 06.339'e  Ο Δρακοντόσπηλος βρίσκεται στις ορθοπλαγιές του Πηγάνιου όρους πάνω από το χωριό Καρυές της Χίου σε υψόμετρο περίπου 700 μέτρων. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό οριζόντιο σπήλαιο με φυσικό άνοιγμα και σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο. Εκτός του σπηλαίου σχηματίζεται ένας εξώστης με μαγευτική θέα την πόλη της Χίου και τα Μικρασιατικά παράλια. Η ανθρώπινη παρουσία στο σπήλαιο χρονολογείται από την αρχαιότητα όπως μαρτυρεί μία επιγραφή που είναι λαξευμένη στα τοιχώματα του: «Ανήρ δικαίου αχούμενος εμαυτόν πυρί κατέκαυσα». Σύμφωνα με τον Γυμνασιάρχη Αντώνιο Στεφάνου που επισκέφτηκε το σπήλαιο το 1953 το μηνοειδές σχήμα του "Σ" χρονολογεί την επιγραφή στην εποχή των Διαδόχων (281-30 πΧ). Πιθανότατα το σπήλαιο χρησίμευε στην αρχαιότητα ως τάφος ή άντρο. Πηγή: iefimerida.gr
38° 24.372'n  26° 08.091'e  μνημείο αφανή ναύτη στο Βροντάδο, προς τιμή των ναυτικών της Χίου οι οποίοι χάθηκαν στη θάλασσα. Δίπλα του παραλία που επισκέπτονται κυρίως κάτοικοι του Βροντάδου. 
38° 24.021'n  26° 08.138'e  Τρεις Μύλοι Βροντάδου. 
38° 25.137'n  26° 06.479'e  λιμνοδεξαμενή Αιπούς. 
38° 27.180'n  26° 05.443'e  Ρημόκαστρο (Ριζόκαστρο?). Ανεβαίνει χωματόδρομος. Στο οροπέδιο του Αίπους, πάνω από τον οικισμό του Βροντάδου, έχουν εντοπισθεί λείψανα αγροτοποιμενικών εγκαταστάσεων που χρονολογούνται από την κλασσική αρχαιότητα (5ος - 1ος πΧ. αι.). Το εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι σε κάποιες περιπτώσεις, τα αρχαία θεμέλια των αναλημματικών τοίχων και των μαντριών βρίσκονται στη βάση των σύγχρονων, συνεχίζοντας την ίδια χρήση του χώρου μέσα στους αιώνες. Ο επισκέπτης μπορεί να έχει μια ολοκληρωμένη εικόνα της εκτεταμένης αρχαιολογικής περιοχής, από δύο σημεία, το «Ρημόκαστρο» και τον «Αστυφιδόλακκο», στα οποία έχουν κατασκευαστεί εξέδρες θέασης και υπάρχουν πληροφοριακές πινακίδες. Όσοι αγαπούν την πεζοπορία μπορούν να περπατήσουν το μονοπάτι 4,5 χλμ που ενώνει τις δύο τοποθεσίες, στο οποίο έχει τοποθετηθεί ειδική σήμανση. Οι αγροτοποιμενικές εγκαταστάσεις στο Αίπος οργανώθηκαν σε μία περιοχή στρατηγικής σημασίας, πάνω στην πορεία της «Ελληνόστρατας», της αρχαίας οδικής αρτηρίας που συνέδεε το Ανατολικό παράλιο τμήμα του νησιού με το Βόρειο και το Δυτικό και η οποία ήταν σε χρήση μέχρι και τα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Η καλλιέργεια της γης και η κτηνοτροφική δραστηριότητα πιστοποιείται στην περιοχή από την αρχαιότητα μέχρι και τους νεότερους χρόνους. Λείψανα αγροτοποιμενικών εγκαταστάσεων έχουν ανασκαφεί στις θέσεις «Ρημόκαστρο», «Καμπούρη Γύρισμα», «Εβριακή», ενώ υπάρχουν αρχαιολογικές ενδείξεις για συναφείς εγκαταστάσεις και σε άλλες θέσεις, στην ευρύτερη περιοχή του οροπεδίου. Οι μεγάλοι λιθοσωροί, γνωστοί ως «Σωροί της Γριάς» που εντοπίζονται κυρίως στην περιοχή «Αστυφιδόλακκος», είναι το αποτέλεσμα επίπονης και μακροχρόνιας προσπάθειας εκχέρσωσης της γης δια μέσου των αιώνων, με σκοπό την καλλιέργεια σε ένα τόπο, ο οποίος σήμερα φαίνεται εντελώς αφιλόξενος. Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις προστατεύονται από «γυρίσματα», μεγάλους λιθόκτιστους τοίχους που εμπόδιζαν τα βοσκώντα ζώα να εισέλθουν σ' αυτές. Μεγάλες υδατοδεξαμενές για τη συλλογή των ομβρίων υδάτων κάλυπταν τις ανάγκες ανθρώπων και ζώων. Το σημαντικότερο οικοδομικό σύνολο είναι αυτό του Ρημόκαστρου, κτισμένο πάνω από τη χαράδρα του χείμαρρου Κρικελή, γνωστού και ως «Άγριου». Το κύριο οικοδομικό συγκρότημα που πιθανότατα αποτελούσε την κατοικία του ιδιοκτήτη, έχει κάτοψη συμμετρική, με στεγασμένους χώρους εκατέρωθεν μιας κεντρικής τετράγωνης αυλής, στον άξονα ΑΔ. Πιθανώς, το ΝΑ διαμέρισμα ήταν πύργος, αρχιτεκτονική μορφή συνηθισμένη στις αγροικίες του 4ου αι. πΧ. Βοηθητικά κτίσματα και μία μεγάλη, φροντισμένη δεξαμενή εξυπηρετούσαν τις ποικίλες αγροτικές δραστηριότητες των κατοίκων του συγκροτήματος. Ο χώρος ήταν σε χρήση τουλάχιστον από τη στροφή του 5ου προς τον 4ο αι. πΧ. συνεχώς, μέχρι και τους Ρωμαϊκούς χρόνους, ενώ τα ευρήματα μαρτυρούν ότι δεν ερημώθηκε τελείως, τουλάχιστον μέχρι και τους Βυζαντινούς χρόνους. Από κάποιους ερευνητές, συνδυάστηκαν τα τεκμήρια αγροτοποιμενικής εκμετάλλευσης της περιοχής, με ένα περιστατικό της Χιακής ιστορίας που αγγίζει τα όρια του μύθου. Πρόκειται για την επανάσταση των δούλων του νησιού, με αρχηγό το Δρίμακο που οι φιλολογικές μαρτυρίες τοποθετούν από το 600 πΧ. μέχρι τον 4ο αι. πΧ. Οι επαναστατημένοι δούλοι κατέφυγαν «εις τα όρη», όπου εγκαταστάθηκαν για μικρό χρονικό διάστημα. Κάποτε μάλιστα η «πολιτεία» αυτή των δούλων έκοβε δικά της μέτρα και σταθμά, ενώ ο αρχηγός τους, Δρίμακος, ανταμείφθηκε για την προσπάθειά του να φερθεί με δικαιοσύνη, όχι μόνο προς τους δούλους οπαδούς του, αλλά και προς τους πρώην αφέντες του, με την ίδρυση Ηρώου στον τάφο του και την ανακήρυξή του ως «Ήρωος Ευμενούς». Άλλοι όμως ερευνητές επισημαίνουν ότι, η μορφή των αγροικιών του Αίπους και η μνημειακή διαμόρφωση κάποιων από αυτές, δεν συνάδει προς τον προσωρινό χαρακτήρα που θα περίμενε κανείς από εγκαταστάσεις επαναστατών που βρισκόταν συνεχώς σε «εμπόλεμη» κατάσταση και συχνά υπό διωγμόν. Η ολοκλήρωση των ανασκαφικών ερευνών στην περιοχή αναμένεται να δώσει τις απαντήσεις στους παραπάνω προβληματισμούς. Είσοδος ελεύθερη. 

38° 22.943'n  26° 08.280'e  Μύλοι της Χίου, 4 καλοδιατηρημένοι ανεμόμυλοι. Στην περιοχή Ταμπάκικα, Απέναντι από ερειπωμένο βυρσοδεψείο και μερικά μέτρα Ν από το Γενικό Νοσοκομείο Χίου, σε ένα μικρό λιμενοβραχίονα. Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, αναπτύχθηκε στη Χίο μιας μικρής κλίμακας βιομηχανική υποδομή. Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, οι πολιτικές αλλαγές που διαδραματίστηκαν μετά στα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη – που ήταν παραδοσιακές αγορές των Χιώτικων προϊόντων – καθώς επίσης και ο γρήγορος εκσυγχρονισμός της βιομηχανικής παραγωγής απέκλεισαν τις μικρές βιομηχανίες της Χίου που κύριο προϊόν τους ήταν η κατεργασία των δερμάτων από τα βυρσοδεψεία της περιοχής. 
38° 22.813'n 26° 08.273'e ερείπια ανεμόμυλων

Αν φτάσατε μέχρι εδώ και δεν είδατε το βίντεό μας στο YouTube, ευκαιρία να το δείτε τώρα.
Πιέστε στην εικόνα που ακολουθεί, επιλέξτε υψηλή ανάλυση (HD1080 και πλήρη οθόνη (full screen).