Τετάρτη 6 Ιουλίου 2022

Μεσσηνιακή Μάνη, Ιούλιος 2022

Ο τίτλος αφορά το δεύτερο σκέλος της βόλτας μας σε ορισμένες παραλίες, χωριά και αρχαιολογικούς χώρους του νομού  Μεσσηνίας – συνέχεια της περσινής στη Λακωνική Μάνη – από την Τετάρτη 6 έως την Παρασκευή 8 Ιουλίου 2022 και δεν ανταποκρίνεται ακριβώς στα γεωγραφικά τοπωνύμια της περιοχής.




Πιέστε εδώ… αν ενδιαφέρεστε να δείτε φωτογραφίες, βίντεο και να διαβάσετε τα σχόλιά μας από την βόλτα μας στη Λακωνική Μάνη τον Ιούλιο του 2021.

Η Μάνη (εδώ...)  είναι ιστορική περιοχή της Πελοποννήσου. Γεωγραφικά η κυρίως Μάνη ή Μέσα Μάνη, όπως ονομάζεται τοπικά, ορίζεται από τον αυχένα του Ταΰγετου Σαγιά και καταλήγει στο Ακρωτήριο Ταίναρο. Η Μέσα Μάνη διακρίνεται με βάση την κατά μήκος κορυφογραμμή στην Ανατολική Μάνη ή προσηλιακή Μάνη, που βλέπει προς το Λακωνικό Κόλπο και στη Δυτική Μάνη ή απόσκερη ή αποσκιερή Μάνη, που βλέπει στο Μεσσηνιακό Κόλπο. Βορειότερα της Δυτικής Μάνης, δηλαδή από την περιοχή της Καρδαμύλης, βρίσκεται η Μεσσηνιακή Μάνη, ή όπως την αποκαλούν τοπικά η Έξω Μάνη. Ο διαχωρισμός αυτός διακρίνεται και στα επίθετα των κατοίκων, όπου κατά κανόνα της μεν Λακωνικής Μάνης καταλήγουν σε -άκος και της Μεσσηνιακής Μάνης σε -έας.
Γεωγραφικά χωρίζεται στην Έξω Μάνη, όπου είναι η περιοχή από τη Βέργα μέχρι το Οίτυλο, την Μέσα Μάνη, την περιοχή δηλαδή από το Οίτυλο δυτικά και τον Κότρωνα ανατολικά μέχρι το Ταίναρο και την Κάτω Μάνη, τη περιοχή απο τα Μπαρδουνοχώρια μέχρι το Σκουτάρι.
Η Μέσα Μάνη επιπλέον διαχωρίζεται σε προσηλιακή (προς-ήλιος) όπου είναι το ανατολικό κομμάτι και αποσκιερή (απο-σκιερός) όπου είναι το δυτικό κομμάτι.
Η Μεσσηνιακή ή Αποσκιερή Μάνη σε αντίθεση με τη Λακωνική έχει αρκετό πράσινο, εύφορες κοιλάδες, πλατάνια, λιόδεντρα και αμπελώνες. Τα νερά του Ταΰγετου κυλάνε προς αυτή τη μεριά κι όχι προς την ανατολική, της Λακωνικής Μάνης. Κι εδώ υπάρχει η αρχιτεκτονική της πέτρας, η αμυντική διάταξη των οικισμών με τα χαρακτηριστικά πυργόσπιτα για την προστασία των κατοίκων.

Αν θέλετε να γνωρίσετε την περιοχή, θα πρέπει να αφιερώσετε περισσότερες από τις 3 ημέρες που μείναμε εμείς, κατά προτίμηση τέλη Σεπτέμβρη αρχές Οκτώβρη – που οι θάλασσες είναι ακόμα ζεστές – και τα χρώματα για φωτογράφηση είναι κατά κανόνα καλύτερα.

Μας άρεσαν…
Το Ψαροχώρι του Αγίου Νικολάου.
Οι αμμουδιές της Στούπας, της Καλόγριας (αν δεν είχε τόοοοσες ομπρέλες) και οι βοτσαλιές του Φονέα και των Ριτσών,

Τα χωριά Καρδαμύλη, Καστανέα(ιά), Μηλέα(ιά), Λαγκάδα, Θαλάμες, Άγιος Νίκων, Κιτριές.
Η εικόνα της πλαγιάς με τον ερειπωμένο Πύργο Κιτρινιάρη που θύμιζε… Χάιλαντς της Σκωτίας!
Η παλιά Καρδαμύλη με τον Πύργο του Μούρτζινου και τον Άγιο Σπυρίδωνα.
Η παραλιακή διαδρομή από Τραχήλα, Άγιο Δημήτριο έως τον Άγιο Νικόλαο το απόγευμα.
Η θέα της Καρδαμύλης και της καταπράσινης γύρω περιοχής, κατεβαίνοντας από την Αγία Σοφία.
Η θέα το ηλιοβασίλεμα από το Ανοιχτό θέατρο Μάνης στην Πλάτσα.
Η θέα από την… μίζερη «πλατεία» - εκεί που κάνει αναστροφή το λεωφορείο – στα Τσέρια.

Δεν μας άρεσαν…
Η απαράδεκτη εικόνα των δεκάδων ομπρελοκαθισμάτων που κάλυπταν σχεδόν όλη την αμμουδιά της Καλόγριας. 
Η ελλειψη - έστω προσωρινού - χώρου στάθμευσης πίσω από την παραλία Καλόγρια. 
Η πόρτα στα σκαλάκια που κατέβαιναν στην παραλία Δελφίνια με την πινακίδα που απαγόρευε την είσοδο σε όσους δεν αγόραζαν κάτι από την καντίνα. Κατεβήκαμε χωρίς να αγοράσουμε κάτι κι όταν στην επιστροφή ψάξαμε να βρούμε τον... επιχειρηματία πίσω από το ταμείο να πούμε δύο κουβέντες δεν βρήκαμε κανέναν.
Τα πολλά σταθμευμένα αυτοκίνητα πίσω από τη βοτσαλιά στις Κιτριές.
Ο "κύριος" στη Βέργα που μας κοίταγε περίεργα όταν άφησα για λίγο το αυτοκίνητο κάτω από μία ελιά - στην άκρη του μικρού παράδρομου - για να φωτογραφίσω την ένδοξη "μάντρα" 50μ πιό κάτω.
Οι πανάκριβες τιμές των καυσίμων

Για διόδια από Κηφισιά προς Αρχαία Μεσσήνη και στην επιστροφή από Καλμάτα - Ναός Επικούριου Απόλλωνα - Κηφισιά, πληρώσαμε 31,55 ευρώ.

Καύσιμα
Συνολικά - και τις 8 ημέρες - διανύσαμε 1.542 χλμ. Καταναλώσαμε 244,63 λίτρα απλής αμόλυβδης βενζίνης με μέσο όρο 15,86 λίτρα ανά 100 χλμ και πληρώσαμε 585 ευρώ! Στη Γιάλοβα γεμίσαμε με 2,430 ευρώ το λίτρο (Shell), στη Βέργα 2,377 ευρώ το λίτρο (Avin) και στην Κηφισιά 2,319 ευρώ το λίτρο (EKO). Η ακριβότερη τιμή που είδαμε ήταν 2,625 ευρώ το λίτρο σε πρατήριο της KMoil κοντά στη Στούπα.

Τον Ιούλιο του 2021 - λίγο πιό νότια, στην Αρεόπολη - είχαμε γεμίσει με 1,693 ευρώ το λίτρο & 1,688 στην Κηφιαιά. Θεωρητικά με την περσινή τιμή των 1,693 ευρώ το λίτρο x 244,63 λίτρα που καταναλώσαμε, θα πληρώναμε 414,16 ευρώ. 585 - 414.16 = 170,84 ευρώ λιγότερα!

Φάγαμε καλό φαγητό…
«Λιμάνι» στον  Άγιο Νικόλαο. Πιέστε εδώ… να διαβάσετε τα σχόλιά μας στο Google.
«Ελιές» στα Ριτσά.        Πιέστε εδώ… να διαβάσετε τα σχόλιά μας στο Tripadvisor.

Για τη διαμονή μας προτιμήσαμε το Selinitsa Residence Mani παλαιό πέτρινο σπίτι, όμορφα ανακαινισμένο, στο συμπαθητικό ψαροχώρι του Αγίου Νικολάου (ή Σελινίτσα). Πληρώσαμε 99 ευρώ τη βραδιά, χωρίς πρωινό. Πιέστε εδώ… να διαβάσετε τα σχόλιά μας στο Tripadvisor.

Προσοχή: Το καλοκαίρι ο παραλιακός δρόμος του Αγίου Νικολάου - η περατζάδα με τα πολύχρωμα φωτάκια - κλείνει το βράδυ για τα τροχοφόρα από τις 20:00 μέχρι την 01:00 κι αν θέλετε να πάτε στη νότια πλευρά του οικισμού, πρέπει να χρησιμοποιήσετε την 2η είσοδο του χωριού – στον κεντρικό δρόμο, 600 μέτρα νοτιότερα – που οδηγεί μέχρι τον μεγάλο δημόσιο χώρο στάθμευσης δίπλα στο λιμανάκι.

Τα φωτογραφικά μας αποτελέσματα δεν μ' ενθουσίασαν. 

Πολλές φωτογραφίες απερρίφθησαν άνευ επαίνων λόγω κακού ή σκληρού φωτισμού. Έκοψα τα βραδινά βίντεο της GoPro γιατί δεν βρήκα τη σωστή ρύθμιση κι είτε έβγαιναν σαν μέρα είτε με πολύ θόρυβο. Έκοψα επίσης τα περισσότερα βίντεο μέσα από το Jeep λόγω ενοχλητικών αντανακλάσεων στον ανεμοθώρακα (στο παρμπρίζ ντε). Άφησα τα 2 χάλια κομμάτια – που πήρα μεγεθύνοντας πολύ το αντίστοιχο βίντεο της GoPro – με την πινακίδα Καρδαμύλη και Αγ. Νικων (χωρίς τόνο) με την… τρέχουσα αγελάδα! Μας άρεσε περισσότερο η διάσχιση του χωριού του Άγιου Νίκωνα με κατεύθυνση βόρεια προς Λαγκάδα αλλά είχαμε τον ήλιο κόντρα και το αποτέλεσμα δεν ήταν καλό. Στο βίντεο έβαλα τη διάσχιση από βορά προς νότο.  

Τα χολερί χρώματα μετά τις Κιτριές, προς Σάντοβα, Ακρογιάλι, Βέργα οφείλονται σε μεσημεριανή αραιή συννεφιά.

Αν δεν ενδιαφέρεστε για τα σχόλιά μου και τις συντεταγμένες των περιοχών, πιέστε στην εικόνα που ακολουθεί να δείτε το βίντεό μας στο YouTube. Επιλέξτε υψηλή ανάλυση (HD1080 και πλήρη οθόνη (full screen).

Ακολουθούν συντεταγμένες και σχόλια από τα μέρη που μας φάνηκαν ενδιαφέροντα.

Παραλίες & χωριά Νότια του Αγίου Νικολάου (Σελινίτσα) – μέχρι τα σύνορα με το νομό Λακωνίας.

36° 45.109'n  22° 20.106'e Άγιος Νίκων (Πολιάνα), Μεταμόρφωση Σωτήρος. Ωραίο χωριό! 
        Το παλιό πέρασμα που οδηγούσε από τη Σπάρτη στα Μεσσηνιακά παράλια, στον παραδοσιακό οικισμό Λαγκάδα με τα πυργόσπιτα και τα σπίτια με τις κεραμιδένιες στέγες.  
        Ημιορεινός οικισμός στη δυτική πλαγιά του Ταϋγέτου, με απέραντη θέα στο Μεσσηνιακό κόλπο. Συνδυάζει το βουνό με τη θάλασσα, απ’ την οποία απέχει 20’ λεπτά οδικώς. Το τελευταίο προπύργιο της Δυτικής Μάνης, στο φυσικό σύνορο μεταξύ μεσσηνιακής και λακωνικής γης, προσφέρεται ως ορμητήριο για γνωστούς προορισμούς της ευρύτερης περιοχής, όπως η Καρδαμύλη και η Στούπα.
  Παρότι η ιστορία του ξεπερνάει τα 200 χρόνια, ο Άγιος Νίκων έφερε αρχικά τη σλαβικής προέλευσης ονομασία Πολιάνα, που σημαίνει ξέφωτο, επίπεδο μέρος, και σχετίζεται με τη γεωμορφολογία της περιοχής, η οποία χρησιμοποιούνταν ως βοσκοτόπι προτού κατοικηθεί. Μετονομάστηκε το 1929, προς τιμήν του Οσίου Νίκωνα του Μετανοείτε (εδώ...), ο οποίος έζησε, σύμφωνα με την παράδοση, σε μια σπηλιά ανατολικά του χωριού και δραστηριοποιήθηκε στα τέλη του 10ου αι. στην περιοχή ως ιεροκήρυκας του Χριστιανισμού.
        Πέραν των γραφικών ξωκλησιών και των παραδοσιακών σπιτιών με τους φιλόξενους κατοίκους, στον Άγιο Νίκωνα βρίσκονται οι χαρακτηρισμένοι ως διατηρητέα μνημεία ιστορικοί ιεροί ναοί Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Τριών Ιεραρχών καθώς και η Ιερά Μονή Αγίων Πέτρου και Παύλου.

36° 45.152'n  22° 21.295'e Ξωκλήσι Αγ.Νίκωνος του «Μετανοείτε» στα 1215μ. Θέα. Παράκαμψη 10χλμ σε 23’

Από το τοπίο της Μεσσηνιακής Μάνης, ξεχωρίζουν: η Καρδαμύλη, με τα βυζαντινά μνημεία και το φαράγγι του Βυρού, η Στούπα, η Καστάνια (πάνω από την Καρδαμύλη), η γραφική Λαγκάδα (πάνω από την Τραχήλα) με τα πέτρινα πυργόσπιτα, τα χωριά του Ταΰγετου Τσέρια και Μηλιά (κοντά και πάνω από τον Άγιο Νικόλαο). 

Λαγκάδα (εδώ...)

Στο δρόμο από Καλαμάτα προς Διρό, χτισμένη σ’ ένα λαγκάδι στα ριζώματα του Ταΰγετου (υψόμετρο 456μ.) σε χρόνους που χάνονται μέσα στην παράδοση, τους θρύλους και την ιστορία, η Λαγκάδα αποτελεί ένα από τα πιο όμορφα χωριά της Έξω (Δυτικής ή Μεσσηνιακής) Μάνης, με γνήσια παραδοσιακά σπίτια, περιτριγυρισμένα από πλούσια βλάστηση.

Τέσσερις κυρίως συνοικισμοί, τα Μιλουτσιάνικα, η Πέρα Χώρα, τα Τσιφολιάνικα και το Κάτω Πηγάδι, συνθέτουν το χωριό, η ιστορία του οποίου ανάγεται στα ρωμαϊκά χρόνια, όταν οι Ρωμαίοι κατέλαβαν το 68μ.Χ. τη διπλανή πόλη, τις Θαλάμες, εγκαθιστώντας στη Λαγκάδα τους στάβλους τους και στη διπλανή περιοχή των Σωματιανών τη σωματοφυλακή τους. Στην είσοδο του χωριού υπάρχει ο παλιός πλακόστρωτος δρόμος, τον οποίο όπως λέγεται δεν έχει αγγίξει οθωμανικό πόδι, κι από όπου περνούσαν οι βυζαντινοί δεσπότες του Μυστρά, όπως κι ο Κολοκοτρώνης με τους Μανιάτες καπεταναίους πηγαίνοντας στην Καλαμάτα.

Στην πλατεία του Σωτήρα στη Λαγκάδα δεσπόζει ο ομώνυμος βυζαντινός ναός, ενώ  αξιοθέατα της περιοχής αποτελούν τα βυζαντινά εκκλησάκια Φανερωμένης και Αγίας Μαρίνας, αγιογραφημένα από τον μοναχό Ανδρόνικο, αδελφό του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Στην πλατεία του Αϊ-Νικόλα, στον καθεδρικό ναό της Λαγκάδας, βρίσκεται η μαρμάρινη λάρνακα με τα λείψανα του αρμενικής καταγωγής εκχριστιανιστή  της Μάνης, Νίκωνος του Μετανοείτε.

Αξιοθέατα στη Λαγκάδα είναι ακόμη ο πύργος Καπιτσίνου (19ου αι.) με τη λιτή κατασκευή του, ο Πύργος Οικονομέα, και το καλλιμάρμαρο αρχοντικό του Γιαννάκου Κισκήρα, με εντοιχισμένες ανάγλυφες παραστάσεις και προτομές.

36° 46.758’n 22° 20.447’e              Λαγκάδα. 5όροφος πύργος Καπιτσίνου.
36° 46.747’n 22° 20.512’e              Λαγκάδα. βυζαντινό εκκλ.Φανερωμένης. Μαζί με της Αγίας Μαρίνας είναι αγιογραφημένα από τον μοναχό Ανδρόνικο Παλαιολόγο, αδελφό του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.
36° 46.934’n 22° 20.360’e         Λαγκάδα. Μεταμόρφωση Σωτήρος
36° 47.120'n  22° 19.811'e         Θαλάμες (Κουτήφαρη), πύργος Δερεζέα. 
                                                        Θαλάμες, αρχαία πόλη της Λακωνικής μία των 18 πόλεων των Ελευθερολακώνων, δηλαδή των παραλίων Λακώνων, οι οποίοι είχαν σχηματίσει ομοσπονδία. Η ωραία λιθόκτιστη κρήνη με το εντοιχισμένο αρχαίο υλικό, που σήμερα είναι ορατή στην επαρχιακή οδό, στην πλατεία Πλατάνου, ίσως ταυτίζεται με την αρχαία πηγή με την οποία συνδεόταν το ονειρομαντείο της Ινούς. Οι χρησμοί του μαντείου, που ζητούσαν οι περαστικοί, δίνονταν από τη θεά στον ύπνο τους με τη μορφή ονείρου, ενώ κοιμόντουσαν μέσα στο Ναό.

36° 47.276'n  22° 19.642'e         Κούμανι. Μεταμόρφωση Σωτήρος & Άγιοι Ανάργυροι πιο πάνω..

36° 47.567'n  22° 19.520'e         Νομιτσής. Άγιος Γεώργιος. Όμορφα χωριό στους πρόποδες του Γαϊδουροβουνιού (1202μ), με ωραία θέα προς τον Μεσσηνιακό κόλπο. Στο κέντρο του, ο  ναός του Αγ. Γεωργίου με το ξυλόγλυπτο τέμπλο, που λέγεται ότι κατασκευάστηκε από κάποιον που είχε καταφύγει εκεί καταδιωκόμενος και με μοναδικό εργαλείο ένα σουγιά! Προσέξτε τα εντοιχισμένα διακοσμητικά ανάγλυφα στις καλοχτισμένες πέτρινες βρύσες του χωριού που αποτελούν μοναδικά αρχιτεκτονικά κτίσματα.

36° 47.875'n  22° 19.085'e         Εκκλησία Αγίου Νικολάου. Βρίσκεται Νότια του χωριού Πλάτσα, στη θέση Καμπινάρι, δίπλα στο θέατρο. Η περιοχή έχει ωραία θέα από ψηλά σε όλη την ακτογραμμή! Ο ναός είναι του 9ου ή 10ου αι. μ.Χ.

36° 47.899'n  22° 19.013'e         Ανοικτό Θέατρο Μάνης στην Πλάτσα. Θέα. 

   



36° 50.115'n  22° 21.422'e        Μηλιά ή Μηλέα (εδώ...) Εκκλησία Μεταμόρφωσης (13ος αι.), με το μοναδικό στην περιφέρεια, ύψους 22 μ, μεγαλόπρεπο καμπαναριό, κατασκευασμένο από ντόπιο μάρμαρο, σε γοτθικό ρυθμό. Το όνομα Μηλέα Αναγράφεται 1η φορά σε Βενετριάνικο έγγραφο του 1465. Λέγεται πως στους αρχαίους χρόνους, στην τοποθεσία αυτή, υπήρχε ναός της θεάς Αθηνάς. Περιβάλλεται από πυκνή βλάστηση, έλατα, βελανιδιές, πεύκα και μουριές στην πλατεία του χωριού. Καταφύγιο της οικογένειας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. 



    Καρυοβούνι (εδώ...) (Αράχοβα = καρυδότοπος στα σλάβικα, μέχρι το 1930) με γραφική πλατεία, βρύση και τρεχούμενα νερά - εδώ και ο 3όροφος πύργος Αναστ. Γουδέλη
36° 51.392'n  22° 20.502'e         Καρυοβούνι, Πύργος Γουδέλη 18ου αι.
Διατηρητέα Μνημεία ο Ναός Γενεσίου Θεοτόκου των μεταβυζαντινών χρόνων και ο Πύργος Γουδέλη 18ου αι

        Καστάνια ή Καστανέα (εδώ...) θαυμάσιο οικιστικό σύνολο με αξιόλογες εκκλησίες, τον πύργο του καπετάνιου Δουράκη (Ντουράκη) και το φαράγγι Λαγκάδι κοντά του.

36° 51.761'n  22° 18.618'e         στην πλατεία του χωριού το 5όροφο πυργοσυγκρότημα του καπετάν Ντουράκη (ή Δουράκη) που παρείχε καταφύγιο στον Θ. Κολοκοτρώνη στη διάρκεια του μεγάλου διωγμού των κλεφτών (1803-1806), πριν τη μετάβασή του, το 1806, στην Ελαφόνησο. Ναός Αγίου Πέτρου 12ου αι.

36° 51.833'n  22° 17.517'e         Σαϊδόνα, ναός Ταξιάρχη (Άι Στράτηγου) 13ου αι. Σαϊδόνα στα 600μ. Εκκλησία Αγίου Νικολάου του 1830.
36° 53.220'n  22° 17.850'e         ερείπια καστρομονάστηρου Σαμουήλ (εδώ...) 
36° 53.512'n  22° 17.891'e         Μονή Βαϊδενίτσας ή Βοϊδενίτσας (εδώ...) 
36° 53.482'n  22° 17.620'e         Πύργος Κιτρινιάρη  (εδώ,,,)
                                                        Εξωχώρι (Ανδρούβιστα ως το 1932) στα 500μ.
36° 52.663'n  22° 15.086'e         Προάστιο ή Πραστείο, κρήνη των Μελισσηνών του 1643. 
36° 52.685'n  22° 15.144'e         Προάστιο, Άγιος Νικόλαος, την Κοίμηση της Θεοτόκου, το Μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων και ένα εντυπωσιακό πέτρινο γεφύρι. 
36° 52.673'n  22° 15.246'e         Πύργος Περδικέα-Χιουσέα.
                                                        Έξοδο στον κεντρ.δρόμο. 
                                                        Β προς Καλαμίτσι, Ν προς Φονέα

36° 49.030'n  22° 17.606'e         Μέλσοβα ή Πανταζή, ήσυχη βοτσαλιά δίπλα στον Άγιο Νικόλαο.
36° 48.853'n  22° 17.794'e         παραλία Αγίου Δημητρίου
                Λιμανάκι Αγίου Δημητρίου.

Απέναντι από το λιμάνι του Αγίου Δημητρίου υπάρχει η βραχονησίδα Πέφνος. Στην Πέφνο, σύμφωνα με τη Μυθολογία, γεννήθηκαν μέσα από ένα αυγό οι Διόσκουροι, Κάστορας και Πολυδεύκης που ήταν ημίθεοι, προστάτες των ναυτιλλομένων και αδελφοί της Ωραίας Ελένης.

36° 48.753'n  22° 17.932'e         διασταύρωση Ν προς Τραχήλα…
36° 48.684'n  22° 17.786'e         πύργος Καπετάν Χρηστέα (συμμετείχε στην απελευθέρωση της Καλαμάτας)
36° 48.570'n  22° 17.808'e         ξωκλήσι Αγίου Δημητρίου, από κάτω μικρή παραλία & λιμανάκι
36° 48.176'n  22° 17.836'e         Καταφύγι, ενδιαφέρουσα βραχώδης «παραλία» με 3όροφο σπήλαιο. Κατάβαση είτε από τον μικρό χώρο στάθμευσης πάνω του είτε από το Katafygio Village. Αποφύγετε κατάβαση με σαγιονάρες και το κολύμπι όταν έχει κύμα.  
36° 47.540'n  22° 18.218'e         κάστρο σπηλιά Αγίου Δημητρίου, στα βράχια δίπλα στον δρόμο.

                          Τραχήλα, ψαροχώρι στη Μεσσηνιακή Μάνη, άγνωστο σε πολλούς. Το γραφικό λιμανάκι με τις βάρκες και τα πετρόχτιστα σπίτια, στο μανιάτικο τοπίο. Αναζητήστε το γνήσιο, χοντρό αλάτι του χωριού, που συλλέγεται από τους βράχους της περιοχής.  Επιστροφή Β προς Άγ. Δημήτριο, Άγ. Νικόλαο…

                                                        Άγιος Νικόλαος (Σελινίτσα)

36° 49.556'n  22° 16.751'e         Γνώσπη. Δεν είναι παραλία. Bραχάκια με πλατώματα, σκαλάκια και σπηλιές.  Βαθιά βαθυγάλαζα νερά.
36° 50.594'n  22° 15.482'e         Χαλικούρα, απόμερη βοτσαλιά.
Σε λόφο πάνω από τη Στούπα, σε θέση των αρχαίων Λεύκτρων που προσφέρει υπέροχη θέα,  σώζονται τα ερείπια φράγκικου κάστρου («Γιστέρνα» ή «Μποφώρ»), που οικοδομήθηκε το 13ο αιώνα από τον Γουλιέλμο Βιλεαρδουίνο. Λίγα ερείπια. Μόνο για τη θέα. Δεν ανεβαίνει δρόμος.
36° 50.554'n  22° 15.897'e                ερείπια φράγκικου κάστρου («Γιστέρνα» ή «Μποφώρ»).                                                             Τα υπολείμματα φράγκικου κάστρου, στην Ακρόπολη των αρχαίων Λεύκτρων. Στη προϊστορική πόλη έχουν βρεθεί λίθινη αξίνα πρωτοελλαδικής εποχής, μαρμάρινο κεφάλι Αθηνάς,  μαρμάρινο Ιονικό κιονόκρανο, μαρμάρινο κεφάλι γενειοφόρου άντρα ρωμαϊκών χρόνων και πήλινη γυναικεία κεφαλή κλασσικών χρόνων. Όλα βρίσκονται στο Μουσείο της Καλαμάτας. 

36° 50.724'n  22° 15.559'e             παραλία Στούπα, χρυσή αμμουδιά. Οργανωμένη…

Αρχαία Λεύκτρα (εδώ...) 

Ανατολικά από τη Στούπα βρίσκονται ο οικισμός Λεύκτρο, με την εκκλησία της Παναγίας (1802), και το χωριό Πύργος, ένα «μπαλκόνι» με εξαίρετη θέα, παραδοσιακό χρώμα και τη βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας, την Πάνω Παναγία. 


36° 51.020'n  22° 15.499'e παραλία Καλόγρια, μεγάλη αμμουδιά γεμάτη απ' άκρη σ' άκρη με δεκάδες ομπρελοκαθίσματα. Δυσκολία εύρεσης χώρου στάθμευσης.

36° 51.730'n  22° 15.012'e παραλία Δελφίνια, άμμο με βότσαλα και λίγη σκιά. Σκαλάκια.

36° 52.043'n  22° 14.893'e παραλία Φονέας, μεγάλα λευκά βότσαλα, με βράχια στις άκρες και αρκετή σκιά από αυτά στην αριστερή (νότια) πλευρά της. Μπιτσόμπαρο και άνετος χώρος στάθμευσης / αναστροφής.

36° 52.119'n  22° 14.746'e Ενάλιο σπήλαιο Βατσινήδη ή Βοτσινίδη (εδώ...)  Δεν θα το βρείτε εύκολα.

«Στον δρόμο από Αρεόπολη προς Καρδαμύλη, 100 µ. μετά την παραλία του Φονέα, αναζητήστε στα δεξιά µια πινακίδα «scuba diving» καθώς δεν υπάρχει άλλο διακριτικό. Εκεί θα αφήσετε το αυτοκίνητο και θα κατεβείτε ένα δύσβατο μονοπάτι μέχρι το εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς ενάλιο σπήλαιο. Χωρίζεται σε 2 μεγάλους θαλάμους µε λίμνες µε θαλασσινό νερό (αν είστε τολμηροί κάντε µια βουτιά) που συνδέονται μεταξύ τους µε διάδρομο. Στην 1η αίθουσα ένας φεγγίτης επιτρέπει την είσοδο των ακτίνων του ηλίου που αντανακλούν στα νερά και δημιουργούν ένα παραμυθένιο τοπίο, ενώ στη 2η ένας εντυπωσιακός σταλακτιτικός διάκοσμος συνθέτει όμορφο σκηνικό.»

36° 52.678'n  22° 14.390'e παραλία Καλαμίτσι, βοτσαλιά με κυπαρίσσια μέχρι τη θάλασσα. Τον Ιούλιο του 2022 είχαν ρίξει άμμο!

36° 52.715'n  22° 14.410'e Μουσείο Μπενάκη (εδώ...), σπίτι του Patrick Leigh Fermor (εδώ...), ενός Άγγλο-Ιρλανδού συγγραφέα και διάσημο κάτοικο της περιοχής, που έγραψε πολλά έργα για την Ελλάδα και τη Μάνη. Ο συγγραφέας πολέμησε ως «Μιχάλης» στην Αντίσταση της Κρήτης, αλλά έπεσε στη μάχη με τον έρωτά του με τη Μάνη και διάλεξε να τη μοιράζεται με την πατρίδα του. Πρόκειται για ένα σπίτι-μουσείο σε μια πανέμορφη τοποθεσία και έναν μεσογειακό κήπο.

                  Καρδαμύλη μπροστά στο λιμανάκι της, βρίσκεται το γραφικό νησάκι Μερόπη (ή Αμυγδαλόνησος), πάνω στο οποίο σώζονται ερείπια ενετικών τειχών και η μονόκλιτη καμαροσκέπαστη βασιλική της Kοίμησης της Θεοτόκου του 18ου αιώνα. 

36° 53.006'n  22° 14.040'e Καρδαμύλη, το παλιό Τελωνείο στην άκρη του μικρού λιμανιού. Φωτογραφίστε το από πάνω. Κάτω χάνει.

Όμορφος πετρόχτιστος οικισμός με μεγάλη ιστορία. Το πιο αναγνωρίσιμο χωριό της περιοχής.  Την αναφέρει ο Όμηρος μεταξύ των πόλεων που είχε υποσχεθεί να χαρίσει ο Αγαμέμνονας στον Αχιλλέα αν παντρευόταν μια από τις κόρες του, την Ιφιάνασσα, τη Λαοδίκη ή τη Χρυσόθεμη. Η Καρδαμύλη έπαιξε σημαντικό ρόλο κατά την προετοιμασία της επανάστασης του 1821. Σήμερα μπορείτε να περπατήστε στα σοκάκια και να θαυμάσετε τους ιστορικούς Πύργους και Πυργόσπιτα της. Μην χάσετε την μεγαλοπρεπή βυζαντινή εκκλησία του Αγ. Σπυρίδωνα 18αι, τους τάφους των Διόσκουρων που είναι λαξεμένοι σε βράχο κοντά στο φαράγγι του Βυρού και τα ερείπια του μεσαιωνικού κάστρου.

Οι πεζοπόροι μπορείτε να περπατήσετε στο φαράγγι του Βυρού, μήκους περίπου 20 χλμ., σε μια διαδρομή εντυπωσιακή μέσα από άγρια τοπία και πλούσια βλάστηση. 

Οι περιπατητές πιέστε εδώ να δείτε τα μονοπάτια της Καρδαμύλης

Παράκαμψη από Καρδαμύλη. Πετροβούνι, όμορφο ορεινό χωριό με θέα στην Καρδαμύλη. 

36° 53.629'n  22° 14.593'e         Αγία Σοφία (Γουμνίτσα) εκκλ.Αγίας Σοφίας από Πετροβούνι, όμορφη θέα προς την Καρδαμύλη και την καταπράσινη γύρω περιοχή, από τον δρόμο, όχι από το όμορφο ξωκλήσι.
36° 54.014'n  22° 15.008'e         θέα προς το φαράγγι Βυρού και τη μονή Λυκακίου.    

Επιστροφή…

36° 53.477'n  22° 14.094'e Πύργος Μούρτζινου. Ωραία εξωτερική εικόνα και ενδιαφέρουσα η εσωτερική περιήγηση. Πετρόχτιστο συγκρότημα με πύργο, οχυρή κατοικία-οντά, βοηθητικά κτίσματα και την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα. Χτίστηκε μεταξύ του 17ου και του 19ου αι., ανήκε στο πανίσχυρο γένος των Τρουπάκηδων-Μούρτζινων και φιλοξενεί έκθεση που βοηθάει να κατανοήσουμε τη σχέση της μανιάτικης κοινωνίας με τη μανιάτικη αρχιτεκτονική: όσο πιο κλειστή η πρώτη τόσο πιο αμυντική η δεύτερη. Καθημερινά 08.00-20.00 πλην Δευτέρας. Είσοδος: 2 ευρώ.

Εκκλησία Αγίου Σπυρίδωνα. Πιο πάνω (Α), από μονοπάτι, οι τάφοι Διόσκουρων

36° 53.516'n  22° 14.163'e θολωτοί τάφοι Διόσκουρων του Κάστορα & του Πολυδεύκη. …τους δύο λαξευτούς τάφους στην Αγία Σοφία της Παλαιάς Καρδαμύλης οι οποίοι από τον Στράβωνα αποδίδονται στους Διόσκουρους. Βόρεια από τους τάφους ο χάρτης μου δείχνει την Αρχαία Καρδαμύλη.

36° 53.669'n  22° 13.507'e παραλία (τα) Ριτσά

Παράκαμψη...             13.1 χλμ 21’ από Ριτσά ή Καρδαμύλη.

36° 54.018'n  22° 14.279'e Καλύβες, Άγιος Μάμας (1750) 4 χλμ με εικόνες από την Οδησσό. Καλύβες, με τα πέτρινα σπίτια και τα στενά δρομάκια.
36° 54.898'n  22° 14.223'e Προσήλιο (Λιασίνοβα), πύργος Πατριαρχέα. 
        Τσέρια (εδώ...). Το μπαλκόνι της Μάνης. 
36° 54.770'n  22° 13.157'e Θέα προς την Καρδαμύλη από τον κεντρικό δρόμο.
36° 55.771'n  22° 12.043'e γυναικεία μονή Ανδρουμπεβίτσας. Βυζαντινή. 
36° 55.784'n  22° 11.539'e Μάλτα. Άγ.Γιώργης/Πύργος Μαυρίκου κοντά Κουτήφαρη-Αλούπηδων

36° 56.076'n  22° 11.695'e Κάστρο Ζαρνάτας (εδώ...) ή Κάστρο του Κουμουνδουράκη & ξωκλήσι Ζωοδ. Πηγής στο λόφο. Ενα από τα τέσσερα μεγάλα κάστρα της Μάνης, υστεροβυζαντινό  που καταστράφηκε από τους Τούρκους οι οποίοι το ξαναέκτισαν τον 17ο αιώνα και του έδωσαν τη σημερινή του μορφή.     

36° 56.043'n  22° 11.611'e Κοίμηση της Θεοτόκου 13αι με σπουδαίες τοιχογραφίες. 

36° 56.256'n  22° 11.886'e Πυργόσπιτο Κουμουνδουραίων (εδώ...). Ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος (1815 – 1883) διετέλεσε 10 φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας για συνολικό διάστημα 7.5 χρόνων. Η προτομή του βρίσκεται στην είσοδο του πύργου.

36° 56.265'n  22° 11.908'e δίπλα στον πύργο ο μυκηναϊκός τάφος του ομηρικού Μαχάονος (εδώ...) κι εδώ... «Ο θολωτός τάφος του Κάμπου είναι κατασκευασμένος στις Β/ΒΑ υπώρειες χαμηλού λόφου, στην τοποθεσία Γαρμπελιά, στα δεξιά του δημόσιου δρόμου, με κατεύθυνση από την Καλαμάτα προς τη Μάνη. Στην κορυφή του λόφου η ερειπωμένη σήμερα πυργοειδής κατοικία του Αλεξάνδρου Κουμουνδούρου.»

36° 56.277'n  22° 12.135'e Κάμπος, εκκλησάκι Αγίων Θεοδώρων 12αι. 
36° 57.283'n  22° 11.339'e Γεφύρι Κοσκόρακας.
36° 56.286'n  22° 10.798'e Πύργος Κετσέα στους Άνω Δολούς.  
36° 55.428'n  22° 09.734'e Βυζαντινού τύπου εκκλησάκι του Αγ. Νικολάου δίπλα στον δρόμο. 
36° 55.041'n  22° 09.303'e Καλλιανέϊκα, εκκλ.Ζωοδόχου Πηγής.
36° 55.766'n  22° 08.515'e παραλία και λιμανάκι Κιτριές (εδώ...)
Ένα από τα πιο γραφικά χωριά της Μεσσηνίας, μέσα σε έναν μικρό όρμο, οι Κιτριές αποτελούν ιστορικό χωριό του νομού, καθώς επί Τουρκοκρατίας αποτελούσαν την έδρα των Μπέηδων της Μάνης, καθώς και το σημαντικότερο λιμάνι του Μεσσηνιακού κόλπου. Εδώ υπογράφηκε το ιστορικό «Σύμφωνο των Κιτριών» κατά το 1819 από τις οικογένειες Μαυρομιχαλαίων, Γρηγοράκηδων και Τρουπάκηδων οι οποίες υποσχέθηκαν μεταξύ τους ειρήνη καθώς και ένωση των δυνάμεών τους κατά την Επανάσταση του 1821, ενώ τον Μάρτιο του 1821 ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης ανέλαβε αρχηγός των σπαρτιατών δυνάμεων.
36° 56.864'n  22° 08.694'e παραλία Σάντοβα. Άμμος & βότσαλα έξω, βότσαλα μέσα.
36° 57.292'n  22° 08.639'e Ακρογιάλι η μεσαία από τρεις βοτσαλιές.
36° 57.827'n  22° 08.479'e Αβία νότια
36° 57.929'n  22° 08.456'e Αβία βόρεια
36° 58.005'n  22° 08.491'e Παλαιοχώρα Αβίας
36° 57.371’n  22° 12.431’e πέτρινο γεφύρι στο Μπίλιοβο, στο φαράγγι του Ριντόμου.

Μπίλιοβο: Μια από τις πιο γνωστές και όμορφες πεζοπορικές διαδρομές της Μεσσηνίας, το λιθόστρωτο καλντερίμι που συνδέει τα χωριά Σωτηριάνικα και Αλτομιρά στην Έξω Μάνη και χαρακτηρίστηκε πρόσφατα ως μνημείο. Το σωζόμενο σήμερα τμήμα του έχει μήκος 3 χιλιομέτρων και με 83 στροφές (από τις οποίες οι 78 είναι 180μοιρών) ανεβαίνει από τα Σωτηριάνικα (υψόμετρο 300 μέτρων) στα Αλτομιρά (υψόμετρο 800 μέτρων). Σε ορισμένα τμήματα αναρριχάται πάνω στο βράχο και κατά το μεγαλύτερό του κομμάτι κινείται παράλληλα και μέσα σε ρέμα μεγάλης κλίσης. Καθώς η διαδρομή ανηφορίζει και το υψόμετρο αυξάνεται, οι πεζοπόροι έχουν τη δυνατότητα να θαυμάζουν από ψηλά τα χωριά της Μάνης και τον Μεσσηνιακό κόλπο. Η κατασκευή του μονοπατιού ξεκίνησε το 1904 και θεωρείται επίτευγμα της λαϊκής αρχιτεκτονικής. Πολλές από τις στροφές του είναι κατασκευασμένες σε μεγάλη κλίση εδάφους, ενώ για τη δημιουργία του μονοπατιού εργάστηκαν τεχνίτες και εργάτες πέτρας από τα γειτονικά χωριά. Υπολογίζεται, με βάση σκαλισμένη σε μια πέτρα επιγραφή πως το καλντερίμι τελείωσε το 1928. Η πεζοπορική αυτή ανάβαση είναι από τις πιο δημοφιλείς διαδρομές στην Μεσσηνία. Διαρκεί περίπου δύο με δυόμισι ώρες και αν εξαιρέσει κανείς ότι είναι ανηφορικής πορείας, δεν παρουσιάζει ιδιαίτερη δυσκολία.

36° 58.298'n  22° 13.846'e     Αλτομιρά. Το χωριό βρίσκεται αμφιθεατρικά χτισμένο στη βουνοπλαγιά του Ταΰγετου και πήρε το όνομά του από τον ληστή Αλτόμορο που βρήκε καταφύγιο στην περιοχή. Στο ακατοίκητο σήμερα χωριό θα θαυμάσετε επίσης εκκλησίες με υπέροχες τοιχογραφίες, πέτρινα σπίτια, εξαιρετικά δείγματα Μανιάτικης αρχιτεκτονικής. 

36° 58.247'n  22° 08.614'e παραλία Αρχοντικού, η μεσαία από 3 βοτσαλιές

Παράκαμψη 8+8 = 16 χλμ 17’ + 17’ = 34 λεπτά

36° 58.510'n  22° 10.602'e Πύργος ή κάστρο των Καπετανάκηδων στο χωριό Χαραυγή (Τρικότσοβα). Οι Καπετανάκηδες ήταν μια από τις Μανιάτικες οικογένειες που ήταν οπλαρχηγοί, ξεκίνησαν και συνέχισαν τον επαναστατικό αγώνα του 1821. Στην είσοδο υπάρχει τάφος χωρίς να αναφέρονται υπόλοιπα στοιχεία. Επιστροφή…

36° 58.942'n  22° 08.999'e παραλία Μικρή Μαντινεία
36° 59.771'n  22° 09.324'e παραλία Αλμυρού (Βέργα)



Η μάχη του Διρού (22 - 26 Ιουνίου 1826) (εδώ...)

και η Μάχη του Πολυάραβου (28 Αυγούστου 1826) (εδώ...)   οι 3 νικηφόρες μάχες κατά του Ιμπραήμ που κράτησαν τη Μάνη ελεύθερη και μαζί με τη νίκη του Υψηλάντη στους βάλτους των Μύλων την προηγ. χρονιά (13-06-1825) την επανάσταση του 1821 ενεργή. 

Για όσους ενδιαφέρονται για το χρονολόγιο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 πιέστε εδώ… 

Και για όσους βαριούνται να ψάχνουν, μερικές αράδες για το… μεγαλείο της φυλής μας. 

Ο εμφύλιος πόλεμος κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης. Σωστά διάβασες αγαπητέ και μοναδικέ μου αναγνώστη. Εμφύλιος (εδώ...)!

Η πρώτη περίοδος από το Ιανουάριο έως τον Ιούνιο του 1824.
Η δεύτερη περίοδος από τον Νοέμβριο έως τον Δεκέμβριο του 1824. 
6 Φεβρουαρίου 1825,      ο Θ. Κολοκοτρώνης συλλαμβάνεται και φυλακίζεται στην Ύδρα. 
12 Φεβρουαρίου 1825, ο Ιμπραήμ αποβιβάζεται – ανενόχλητος – με την εμπροσθοφυλακή του στρατού του και 11 ευρωπαίους αξιωματικούς στη Μεθώνη. Μοναδικές απώλειές του… 50 άνδρες που πνίγηκαν στην αποβίβαση!
26 Απριλίου 1825 ο Ιμπραήμ καταλαμβάνει τη Σφακτηρία. Ανάμεσα στα θύματα ο Αναστάσιος Τσαμαδός, ο Σταύρος Σαχίνης, ο υπουργός πολέμου Αναγνωσταράς, ο Ιταλός κόμης Σαντόρε ντι Σανταρόζα. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος κι ο φρούραρχος του Νεοκάστρου Γεώργιος Σαχτούρης κατάφεραν να διαφύγουν με το πλοίο του Τσαμαδού, τον «Άρη», το οποίο με κυβερνήτη τον ύπαρχο Νικόλαο Βότση και τον υποπλοίαρχο Δημήτριο Σαχτούρη, κατάφερε να  σπάσει τον κλοιό των αιγυπτιακών πλοίων προξενώντας μεγάλες ζημιές και να διαφύγει μετά από πολύωρη ναυμαχία, διάτρητο από τις σφαίρες, χωρίς κατάρτια και με απώλειες 2 νεκρών ναυτών και 6 τραυματιών.

Περισσότερες λεπτομέρειες στο βιβλίο του Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου «Η απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο».

11 (ή 23 με το νέο ημερολόγιο) Μαΐου 1825, μετά από διαπραγματεύσεις οι υπερασπιστές του Νεόκαστρου το παραδίδουν στον Ιμπραήμ και αποχωρούν συνοδεία ευρωπαϊκών πλοίων.
18 Μαΐου 1825,         ο Κολοκοτρώνης αποφυλακίζεται από την Ύδρα. 
20 Μαΐου 1825,         πέφτει ο Παπαφλέσσας στο Μανιάκι. 
5 Ιουνίου 1825,         δολοφονείται ο φυλακισμένος στην Ακρόπολη Οδυσσέας Ανδρούτσος. 
10 Ιουνίου 1825,         ο Ιμπραήμ καταλαμβάνει την Τριπολιτσά. 
13 Ιουνίου 1825,         ο Ιμπραήμ χάνει τη μάχη στους Μύλους από τον Δ. Υψηλάντη & τον Ι. Μακρυγιάννη. 
14 Ιουνίου 1825         ο Ιμπραήμ καίει το Άργος. 
23 Ιουνίου 1825,         ο Κολοκοτρώνης χάνει τη μάχη στα Τρίκορφα Τριπολιτσάς
23 Αυγούστου 1825, ο Ιμπραήμ καταλαμβάνει την Μονεμβασιά.
8-11 Νοεμβρίου 1825, εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Ιμπραήμ στην Ηλεία.
10-11 Απριλίου 2026, η Έξοδος του Μεσολογγίου.
22-25 Ιουνίου 1826, ο Ιμπραήμ χάνει στη Μάχη της Βέργας.
22-26 Ιουνίου 1826, ο Ιμπραήμ χάνει στη Μάχη του Δυρού.
28 Αυγούστου 1826, ο Ιμπραήμ χάνει στη Μάχη του Πολυάραβου, που πήρε το όνομά του από τα πολλά θύματα των Αιγύπτιων που έπεσαν εκεί.
30 Μαρτίου 1827, η Εθνοσυνέλευση εκλέγει τον Ιωάννη Καποδίστρια «Κυβερνήτη της Ελλάδος» με 7ετή θητεία
8-20 Οκτωβρίου 1827 η Ναυμαχία του Ναβαρίνου (εδώ...). Οι απώλειες των Οθωμανών υπολογίζονταν σε 6.000 ενώ μόνο πάνω στην τουρκική και αιγυπτιακή ναυαρχίδα οι νεκροί και οι τραυματίες ήταν περίπου 1.000. Από τη συμμαχική πλευρά οι νεκροί και τραυματίες ήταν 654 άνδρες εκ των οποίων 272 Βρετανοί, 184 Γάλλοι και 198 Ρώσοι. Ο Δεριγνύ ανέφερε ότι «στην ιστορία δεν υπήρξε μεγαλύτερη καταστροφή στόλου».
6 Ιανουαρίου 1828,φτάνει στο Ναύπλιο ο Ιωάννης Καποδίστριας. Ορκίζεται στις 20 Ιανουαρίου.
7 Ιουλίου 1828,υπογράφεται πρωτόκολλο ανάμεσα στις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις. Αποφασίζεται η αποστολή στην Πελοπόννησο γαλλικού εκστρατευτικού σώματος υπό τον Μεζόν, με σκοπό να εκδιώξει τον Ιμπραήμ.
4 Σεπτεμβρίου 1828, αρχίζει η αποχώρηση των τουρκοαιγυπτιακών στρατευμάτων. 
27 Σεπτεμβρίου 1828 αναχωρεί και ο Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο.
3 Φεβρουαρίου 1830, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου που υπογράφεται από τις Μεγάλες Δυνάμεις, δημιουργείται ανεξάρτητο ελληνικό κράτος με οροθετική γραμμή προς βορρά και δυτικά τη γραμμή Αχελώου-Σπερχειού. Το ελληνικό στέμμα προσφέρεται στον Λεοπόλδο της Σαξονίας-Κόμπουρκ & Γκότα (εδώ...), ο οποίος τελικά το αρνείται.

«Υπάρχει κι ένας τρίτος γύρος του Εμφυλίου (εδώ...). Θα ξεσπάσει αμέσως μετά τη δολοφονία Καποδίστρια και θα διαρκέσει μέχρι την άφιξη του Όθωνα. Είναι ο πλέον άγνωστος, ο μακρύτερος σε διάρκεια και ο πιο φοβερός. Φαίνεται να αποδεικνύει στην Ευρώπη ότι οι Έλληνες δεν μπορούν να αυτοκυβερνηθούν. Αυτό όμως που συμβαίνει στην Ελλάδα δεν αποτελεί την εξαίρεση αλλά τον κανόνα. Όπως γράφει ο David Armitage, κάθε μεγάλη επανάσταση εμπεριέχει και έναν εμφύλιο πόλεμο. Ο δικός μας εμφύλιος, αν πρέπει οπωσδήποτε να χαρακτηριστεί, έστω σχηματικά, ήταν ένας εμφύλιος της παράδοσης με τη νεωτερικότητα. Ευτυχώς τον κέρδισε η δεύτερη.»